Lichaamsgerichte therapie bij verslaving: Vormen, ervaringen & tips

Lichaamsgerichte therapie wordt vaak toegepast bij holistische behandelingen voor trauma’s en verslaving. De therapie helpt bij het wegnemen van de oorzaken van psychische en fysieke klachten. Lichaamsgerichte therapie vertrekt namelijk vanuit de gedachte dat het lichaam emoties opneemt en negatieve ervaringen opslaat. Gevoelens van angst, stress en spanning blijven zo in het lichaam. Door bepaalde oefeningen en technieken kun je deze gevoelens loslaten en de band met je lichaam herstellen. Dit draagt bij aan het verwerken van trauma’s en ondersteunt een behandeling voor verslaving. Op deze pagina vind je uitgebreide informatie over de werking van lichaamsgerichte therapie, welke vormen er zijn en praktische tips.

Wat is lichaamsgerichte therapie?

Lichaamsgerichte therapie is een vorm van psychotherapie waarbij psychische en emotionele klachten worden behandeld door te focussen op het lichaam. De therapie gaat ervan uit dat je lichaam en brein één geheel zijn en dat het lichaam ervaringen ‘onthoudt’. Mentale problemen vertalen zich daarom vaak in lichamelijke klachten. Het autonome zenuwstelsel speelt hierin een belangrijke rol. Dit is een deel van je zenuwstelsel dat fysiologische processen regelt in je lichaam.

Een therapeut onderzoekt tijdens een behandeling de link tussen je lichamelijke sensaties, spanning en beweging met je ervaringen en emoties. Het doel hierbij is om het autonome zenuwstelsel te ontspannen en de balans te herstellen tussen je lichaam en hersenen. Zo kunnen klachten verminderen. Lichaamsgerichte therapieën werden jarenlang grotendeels genegeerd in de psychologie en psychiatrie. Sinds begin deze eeuw groeien ze echter in populariteit, volgens een studie uit 2021 in Frontiers in Psychology. Dit komt onder meer doordat steeds meer behandelingen een holistische benadering hanteren, die vaak effectiever is.

Behandeling van verslaving

In de behandeling van verslaving heeft lichaamsgerichte therapie veel nut, volgens verslavingsonderzoeker Gretchen Stecher in Alcoholism Treatment Quarterly. Dit komt doordat er een sterke link is tussen je lichaam en brein bij verslaving. Zo leidt verslaving vaak tot lichamelijke klachten en spelen trauma’s, die door het lichaam worden ‘opgeslagen’, een grote rol bij verslaving. Ook ontregelt verslaving het autonome zenuwstelsel, waardoor je emotioneel functioneren oa wordt aangetast. Lichaamsgerichte therapie draagt voor iemand met een verslaving bij aan het verwerken van trauma’s, het herstellen van je zelfbeeld en het verminderen van stress. Het kan zo een belangrijk onderdeel zijn van je behandeling. Ook maakt het andere behandelmethoden effectiever.

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 07:00 - 22:00

Hoe werkt lichaamsgerichte therapie?

Lichaamsgerichte therapie werkt door opgeslagen spanningen en trauma’s in het lichaam los te laten, volgens de Vlaamse hoogleraar en psycholoog Mia Leijssen. In een eerste sessie zal een therapeut via gesprekstherapie verkennen wat je klachten en ervaringen zijn. Vervolgens onderzoek je samen met de therapeut welke lichamelijke sensaties hierbij horen. Je therapeut maakt je bewust van de spanning in je lichaam door het doen van ademhalingsoefeningen, massages en lichaamsgerichte oefeningen. Aan de hand van deze en andere technieken doe je nieuwe inzichten op over je lichaam.

Tijdens de therapie leer je welke bewuste en onbewuste ervaringen het lichaam heeft opgeslagen en hoe je deze spanning loslaat door het lichaamsgerichte werk van je therapeut. Dit helpt bij het verminderen van verschillende klachten, zowel lichamelijk als psychisch. Lichaamsgerichte therapie draagt zo bij aan het herstel van verslaving. Het kan de drang om te gebruiken (cravings) verminderen en je meer emotionele stabiliteit geven.

Vormen van lichaamsgerichte therapie

Lichaamsgerichte therapie vertrekt vanuit het idee dat je lichaam centraal staat voor het verwerken van negatieve ervaringen, maar de oefeningen en methodes hiervoor kunnen behoorlijk verschillen. Een lichaamsgericht therapeut bepaalt de vorm van therapie op basis van je klachten. Ook kan een alternatieve techniek een goed alternatief zijn wanneer een methode niet aanslaat.

Bekende vormen van lichaamsgerichte therapie zijn:

• Haptotherapie: Helpt je bewust te worden van je lichamelijke grenzen en het lichamelijke contact met jezelf en anderen. Werkt door zachte aanraking en beweging.
• Psychomotorische therapie: Verbetert je emotionele balans en zelfbewustzijn. Gebruikt je lichaam als instrument voor beweging, spel en het uitdrukken van gevoelens.
• Sensorimotor therapie: Ondersteunt bij het verwerken van ingrijpende ervaringen en creëert een veiliger gevoel in je lichaam. Biedt vooral oefeningen met aandacht voor lichamelijke sensaties.
• Somatic experiencing: Laat spanning loslaten door gevarieerde lichamelijke oefeningen. Richt zich op de natuurlijke manier waarop het lichaam trauma’s verwerkt.
• Ademwerk: Heft blokkades op in het lichaam en herstel balans. Werkt door oefeningen met je ademhaling.
• Bioenergetische analyse: Bevrijdt emotionele energie die het lichaam draagt. Hanteert hiervoor specifieke oefeningen en je ademhaling.
• Mindful bewegen: Vermindert stress en helpt met een diepere band tussen je lichaam en geest. Gebruikt hiervoor de principes van mindfulness therapie en bepaalde lichaamsbewegingen.

Voordelen bij verslavingsbehandeling

Lichaamsgerichte therapie biedt veel voordelen bij de behandeling van een verslaving, volgens een studie uit 2011 in Substance Use & Misuse. Door zowel je geest als het lichaam aan te pakken, wordt de verslaving vanuit meerdere invalshoeken aangepakt. Lichaamsgerichte therapie is ook een behandelmethode waarbij je als cliënt op een directe en actieve manier werkt aan herstel. Dit kan de motivatie verhogen om je verslaving achter je te laten. Daarnaast focust lichaamsgerichte therapie zich bij uitstek op onderliggende oorzaken van je verslaving. Deze zijn cruciaal om een verslaving te overwinnen en terugval te voorkomen.

Enkele voordelen van lichaamsgerichte therapie bij verslavingsbehandeling zijn:

• Sneller en beter lichamelijke triggers herkennen
• Leren omgaan met spanning en stress zonder gebruik van middelen of ander verslavend gedrag
• Bewuster worden over de behoeften van je lichaam
• Trauma verwerken
• Emoties op een gezonde manier leren reguleren
• Versterken van eigenwaarde door een positieve beleving van het lichaam
• Verbeterde zelfzorg

Wanneer is lichaamsgerichte therapie geschikt?

Lichaamsgerichte therapie is geschikt voor uiteenlopende klachten en aandoeningen. Zo helpt het mensen die last hebben van chronische pijn of lichamelijke klachten als gevolg van stress of trauma. Ook is de therapie effectief voor het verwerken van deze stress en trauma. Daarnaast wordt lichaamsgerichte therapie steeds vaker ingezet voor de behandeling van verslaving, waardoor nieuwe mogelijkheden ontstaan om verslavingsklachten te verhelpen. Het helpt zowel bij middelenverslaving (zoals drugs, medicijnen en alcohol) als een gedragsverslaving. De therapievormen kunnen bovendien in alle fases van herstel worden toegepast, van de ontwenning tot de nazorg.

Toch is lichaamsgerichte therapie niet voor iedereen geschikt. Zo hebben mensen met psychotische klachten meer baat bij een therapie waarbij de focus ligt op medicatie en gesprekken met een psycholoog, volgens de Duitse expert Frank Rohricht in het handboek Body, Movement and Dance in Psychotherapy. Ook is het bij medische problemen en aandoeningen belangrijk om eerst een stabiele lichamelijke conditie te bereiken, voordat je met een lichaamsgerichte therapeut aan de slag gaat.

Effectiviteit en wetenschappelijk onderzoek

Veel studies naar lichaamsgerichte therapie laten positieve resultaten zien. Zo helpen de therapievormen bij het verminderen van stress en angst, volgens een studie in Psychotherapy and Counselling Journal of Australia. Ook rapporteren veel cliënten een verbeterde stemming.

Volgens therapeut en onderzoeker Elizabeth Powers in International Body Psychotherapy Journal is lichaamsgerichte therapie bovendien effectief voor verslaving. Het vermindert de drang naar middelen of bepaald gedrag door onderliggende oorzaken van de verslaving aan te pakken. Daarnaast kunnen cliënten vaak beter omgaan met stress en nieuwe uitdagingen, waardoor terugvalpreventie effectiever is. Door de focus op het lichaam en de onderliggende oorzaken van verslaving, kunnen cliënten vaardigheden ontwikkelen die hen op de lange termijn helpen om nuchter te blijven.

Er wordt echter nog veel onderzoek gedaan naar de effectiviteit van lichaamsgerichte therapie en de verschillende technieken die worden toegepast. Omdat deze therapieën vaak maatwerk zijn, is het namelijk een uitdaging om ze te standaardiseren voor onderzoek, volgens de Amerikaanse therapeut John May in USA Body Psychotherapy Journal. Wetenschappers zoeken daarom nog naar de beste manieren om lichaamsgerichte therapieën toe te passen in een behandeling. Dit betekent ook dat niet iedereen (nog) overtuigd is van de effectiviteit van lichaamsgerichte therapie.

Combinatie met andere therapieën

Lichaamsgerichte therapie wordt vaak gecombineerd met andere therapieën voor de beste behandelresultaten, zoals cognitieve gedragstherapie en andere praattherapieën. Ook kunnen de technieken een integraal onderdeel zijn van een therapeutische methode, zoals traumatherapie.

Lichaamsgerichte therapievormen kunnen worden toegepast tijdens individuele sessies of onderdeel zijn van het dagprogramma in een afkickkliniek. Daarnaast kunnen de technieken helpen bij groepstherapie, waar ze deelnemers meer zelfvertrouwen geven en het makkelijker maken om een band te ervaren met anderen.

Praktische informatie en kosten

De duur van een behandeling met lichaamsgerichte therapievormen is erg persoonsafhankelijk. Naast de klachten zelf, hangt de behandelingsduur ook af van je eigen doelen en de intensiteit van een traject. Bij een ambulante behandeling vinden er meestal wekelijks sessies plaats. Wanneer je lichaamsgerichte therapie ontvangt in een kliniek, doe je vaak meerdere keren per week oefeningen.

Veel zorgverzekeraars vergoeden (een deel van) de kosten voor lichaamsgerichte therapie vanuit de aanvullende verzekering. Lees hiervoor je polisvoorwaarden goed door en neem eventueel direct contact op met je zorgverzekeraar. De kosten per sessie zijn gemiddeld tussen de €80 en €100 per 60 minuten, volgens de gepubliceerde tarieven van verschillende aanbieders.

Er zijn verschillende opties om een geschikte lichaamsgerichte therapeut te vinden. Zo bieden de Nederlandse Vereniging voor Psychomotorische Therapie (NVPMT) en de Vereniging van Haptotherapeuten (VVH) een therapeutenregister, waarmee je gecertificeerde therapeuten kunt vinden. Verschillende GGZ-instellingen en verslavingsklinieken bieden vaak ook een vorm van lichaamsgerichte therapie aan. Controleer in dat geval wel of de therapeut een relevante opleiding heeft gevolgd, zoals psychotherapie en psychomotorische therapie, en gecertificeerd is om lichaamsgerichte therapie te geven.

Zoek jij hulp om te stoppen met verslaving en ben je op zoek naar meer informatie over je behandelmogelijkheden? Bel nu naar 020 – 532 0030 en krijg deskundig advies van onze medewerkers over jouw situatie.

Tips voor het kiezen van een therapeut

Enkele tips voor het kiezen van een therapeut zijn:

• Zorg dat de therapeut over alle relevante kwalificaties beschikt (je kunt dit checken in ledenregisters van beroepsverenigingen)
• Kies een therapeut die gespecialiseerd is in therapievormen die geschikt zijn voor jouw klachten
• Vraag aan een therapeut wat de mogelijke behandelingsduur is en hoe een behandeling eruit zal zien
• Wees bereid om van therapeut te wisselen wanneer er geen klik is (het is belangrijk dat je je bij je therapeut op je gemak voelt)
• Wees op je hoede voor red flags, zoals te snelle beloftes, een onduidelijk behandelplan en als de therapeut niet is aangesloten bij een beroepsvereniging (bijv. de Nederlandse Vereniging voor Psychotherapie)

Ervaringen en resultaten

Veel mensen die lichaamsgerichte therapie hebben gevolgd, geven aan dat ze langdurig positieve effecten hiervan merken. Volgens gedeelde ervaringen op online forums, helpt lichaamsgerichte therapie om blijvende veranderingen in het leven te maken en oude patronen achter je te laten. Ook wordt vaak genoemd door mensen dat ze emoties weer volledig ervaren en het gevoel hebben een betere band te hebben met het lichaam.

Tegelijkertijd kan lichaamsgerichte therapie ook uitdagend zijn, volgens zowel cliënten als therapeuten. De oefeningen bij de therapie kunnen voor veel mensen spannend en ongemakkelijk aanvoelen. Om stress en angst te verminderen, is het daarom belangrijk dat er een goede klik is tussen de cliënt en een therapeut. Ook moet je geduld hebben. Behandelingsresultaten kunnen tijd nodig hebben, zeker wanneer er sprake is van diepgeworteld trauma.

Veelgestelde vragen