Orthorexia nervosa: oorzaak, symptomen en behandeling

Bij orthorexia nervosa slaat een focus op een gezonde levensstijl om in een ongezonde obsessie met “puur” en “gezond” voedsel. De extreme voedsel voorkeuren bij orthorexia leiden vaak tot ernstige fysieke, psychische en sociale effecten. De orthorexia betekenis stamt van het Grieks, waarbij “ortho” correct betekent en “orexis” eetlust.

Op deze pagina wordt uitgelegd waar deze voorgestelde eetstoornis vandaan komt en aan welke symptomen je orthorexia kunt herkennen. Ook worden mogelijke opties voor behandeling van orthorexia nervosa besproken.

Wat is orthorexia nervosa?

Orthorexia nervosa is een voorgestelde eetstoornis waarbij iemand ziekelijk gefixeerd is op gezond eten, wat tot ernstige psychische en lichamelijke gevolgen kan leiden. De term werd in 1997 door een dokter uit de Verenigde Staten, Steven Bratman, geïntroduceerd. De orthorexia nervosa betekenis komt uit het Grieks en Latijn en is letterlijk “correcte eetlust psychische aandoening).

Er is nog geen consensus onder experts of orthorexia een officiële eetstoornis is, onder meer doordat het op verschillende aspecten afwijkt van erkende eetstoornissen. Het is om die reden niet opgenomen als eetstoornis in het handboek Diagnostic and Statistical Manual of Mental Disorders.

Ga hier meer de verdieping in over een eetverslaving

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 09:00 - 17:00

Wat zijn de oorzaken van orthorexia nervosa?

De oorzaken van orthorexia nervosa zijn nog niet erg duidelijk, onder meer doordat het een betrekkelijk nieuwe aandoening is. Daarom is er ook nog geen eenduidig antwoord op de vraag “In welke leeftijdsgroep komt orthorexia het meest voor?” Net zoals bij andere eetstoornissen zijn er verschillende mogelijke oorzaken die leiden tot orthorexia nervosa, waaronder psychische aandoeningen, familiegeschiedenis en een ongezond zelfbeeld.

Volgens een veel geciteerd onderzoek uit 2017 in Eating and Weight Disorders heeft iemand met een eerdere, andere eetstoornis meer kans om ook de eetstoornis orthorexia nervosa te ontwikkelen.

Mogelijke oorzaken van orthorexia nervosa zijn:

• Genen: Sommige mensen met orthorexia hebben aanleg voor abnormaal eetgedrag
• Psychisch: Orthorexia heeft vaak een psychische aard, zoals een depressie of angststoornis
• Dieet: Opgelegde voedselvoorkeuren, zoals een vegetarisch dieet, kunnen tot permanent afwijkende eetpatronen leiden
• Obsessie met controle: Een ongezonde fixatie op controle en een angst om deze te verliezen, vergelijkbaar met obsessieve-compulsieve stoornis
• Zelfbeeld: Een obsessie hebben met je lichaamsbeeld (maar niet per se een laag zelfvertrouwen, volgens M. Caltabiano et al. in een studie uit 2017)

Hoe kun je orthorexia herkennen?

Orthorexia kun je herkennen aan verschillende eetgedragpatronen en meningen over voedsel. Orthorexia symptomen omvatten onder meer een obsessie met gezond eten, waarbij iemand alleen bereid is om “gezond”, “puur” of “rauw” voedsel te consumeren. Voedselkeuze wordt daarnaast meestal verbonden aan gevoelens over eigenwaarde, waarbij schuldgevoelens opsteken wanneer (noodgedwongen) “ongezond” voedsel wordt gegeten.

Deskundigen maken soms gebruik van een speciale orthorexia test, de ORTO-15 vragenlijst, om orthorexia nervosa te diagnosticeren. Volgens verschillende studies, waaronder A. Niedzielski et al. in International Journal of Environmental Research and Public Health, is deze echter niet accuraat en komen valse positieven regelmatig voor.

Wat zijn de symptomen van orthorexia nervosa?

Er zijn meerdere orthorexia symptomen, maar de voornaamste is de ziekelijke focus op gezond eten. Andere orthorexia symptomen zijn abnormaal eetgedrag, ondergewicht en problemen om als gevolg van afwijkende eetpatronen normaal te functioneren op het werk of in het dagelijks leven, volgens R. Reynolds in Eating and Weight Disorders.

Dit zijn mogelijke orthorexia nervosa symptomen:

• Obsessie met “gezond” eten (invulling verschilt per persoon)
• Steeds meer rigide eetpatronen
• Bezorgdheid over voedselkwaliteit, gevoel dat bepaald eten gevaarlijk is
• Kritisch over eetgedrag van anderen
• Ondergewicht en lichamelijke problemen als gevolg van beperkte voedselconsumptie
• Geobsedeerd door en kritisch op eigen lichaamsvorm
• Schuldgevoelens na eten van “ongezond” voedsel

Wat zijn de gevolgen van orthorexia nervosa?

Orthorexia nervosa kan verschillende ernstige fysieke en psychische gevolgen hebben, zoals leverbeschadigingen, haaruitval, tandproblemen, maar ook depressies en angststoornissen. Volgens een studie uit 2020 door L. McGovern et al. beïnvloedt orthorexia nervosa daarnaast de sociale gezondheid van mensen. Door de rigide kijk op “gezond” voedsel en eetpatronen vermijden mensen met orthorexia sociale gelegenheden en contacten, waardoor hun sociale leven beperkt wordt.

Dit zijn mogelijke orthorexia gevolgen:

• Verminderd immuunsysteem door ondervoeding en onvolledige inname van essentiële voedingsstoffen
• Permanente beschadiging van vitale organen, waaronder de lever en nieren
• Kans op osteoporose
• Cognitieproblemen
• Onvruchtbaarheid
• Psychische problemen, waaronder depressies en angststoornissen
• Verminderde sociale contacten; sociaal isolement

Hoe kan orthorexia worden behandeld?

Een specifieke orthorexia nervosa behandeling is nog niet ontwikkeld. Een behandeling orthorexia nervosa vindt meestal binnen bestaande programma’s voor erkende eetstoornissen plaats, zoals anorexia en boulimie. Volgens een belangrijke studie door N. Koven et al. in Neuropsychiatric Disease and Treatment bestaat een behandeling vaak uit een combinatie van gedragstherapie, psycho-educatie en medicatie.

Hulp bij orthorexia focust zich zowel op de lichamelijke als geestelijke aspecten. Een psychiater en voedingsdeskundige behandelen gezamenlijk mensen om die reden. Van orthorexia genezen vereist dat iemand een andere kijk op eten aan leert te nemen. Dit wordt onder meer bewerkstelligd door gedragstherapie en psycho-educatie. Medicatie kan daarnaast ingezet worden om lichamelijke symptomen te verhelpen en psychische klachten te bestrijden.

Eetstoornis kliniek

Behandeling van orthorexia begint meestal bij een huisarts of psycholoog. Wanneer specialistische kennis en begeleiding vereist is, volgt meestal een aanbeveling voor behandeling bij een eetstoornis kliniek. De duur en invulling van een behandeling is afhankelijk van meerdere factoren, waaronder de ernst van de bestaande klachten.

Herken je bovenstaande orthorexia symptomen bij jezelf of iemand anders, en wil je hulp zoeken? Bel 020 – 532 0030 voor een telefonisch consult over behandelingsopties in jouw situaties.

Veelgestelde vragen over orthorexia