Baclofen: Voordelen, risico's en ervaringen bij alcoholverslaving

De spierverslapper baclofen wordt ook vaak gebruikt voor alcoholverslaving, ondanks de grote kans op bijwerkingen en het risico op afhankelijkheid. De kalmerende werking van baclofen op de spieren helpt namelijk bij het verminderen van alcoholontwenning. Daarnaast onderdrukt het medicijn het verlangen naar alcohol, waardoor gebruikers minder willen drinken. Op deze pagina vind je uitleg over de werking van baclofen, de voordelen die het heeft bij behandeling van alcoholmisbruik en waar je op moet letten voor veilig gebruik.

Wat is baclofen?

Baclofen is een spierverslapper dat signalen in het centrale zenuwstelsel onderdrukt. Het medicijn wordt voorgeschreven bij aandoeningen zoals multiple sclerose (MS), cerebrale parese en schade aan de ruggenmerg door een dwarslaesie. Mensen met deze aandoeningen ervaren door baclofen minder last van spierkrampen en spasmen, volgens arts-onderzoeker Amanda McIntyre in Journal of Spinal Cord Medicine. Daarnaast kan baclofen helpen bij alcoholverslaving, met name om de afkickverschijnselen bij de ontwenning te verminderen. Ook zou het medicijn de cravings naar alcohol beperken.

Hoe werkt baclofen in het lichaam?

Baclofen werkt in het lichaam door de werking van de neurotransmitter GABA na te bootsen, volgens een studie uit 2002 in Pharmacological Research. Neurotransmitters zorgen dat boodschappen kunnen worden verstuurd tussen zenuwcellen, zoals pijnsignalen. GABA is een remmende neurotransmitter. Dit betekent dat het veel signalen in het centrale zenuwstelsel belemmert of afzwakt. Hierdoor komen onder meer minder pijnsignalen door, waardoor je ook minder pijn ervaart. GABA reguleert normaal de overactiviteit in de hersenen en de ruggenmerg. Door het gebruik van baclofen remt het zenuwstelsel meer activiteit dan normaal. Dit zorgt voor meer ontspanning in het lichaam en minder spasticiteit.

In het geval van alcoholverslaving werkt baclofen in op de GABA-B-receptoren in de hersenen. Het beïnvloedt zo de beloningscircuits die betrokken zijn bij verslaving, volgens een studie uit 2018 in Frontiers in Psychiatry. Hierdoor neemt je verlangen naar alcohol af. Daarnaast helpt het met de lichamelijke klachten die je ervaart tijdens de ontwenning, waaronder spierpijn.

Voor welke indicaties wordt baclofen voorgeschreven?

Baclofen wordt vooral voorgeschreven voor indicaties van spasticiteit, dat voorkomt bij aandoeningen als multiple sclerose en schade aan de ruggenmerg. Daarnaast is baclofen populair bij behandeling van alcoholverslaving en problematisch alcoholgebruik. In Nederland is het gebruik van baclofen hiervoor echter geen officiële indicatie door het College ter Beoordeling van Geneesmiddelen. Baclofen wordt ook soms off-label voorgeschreven voor andere aandoeningen zoals chronische pijn en ticstoornissen.

Wat zijn de voordelen van baclofen bij alcoholverslaving?

De voordelen van baclofen bij alcoholverslaving zijn vooral het verminderen van cravings naar alcohol en de ontwenningsverschijnselen waar je last van krijgt wanneer je wilt stoppen met drinken. Daarnaast zorgt baclofen dat je stemming stabieler blijft. Je ervaart hierdoor minder angst en stress, twee belangrijke triggers om weer te drinken. Dit maakt het een effectief medicijn om de consumptie van alcohol te verminderen, volgens Italiaanse onderzoekers in een studie in Alcohol and Alcoholism.

Sommige studies plaatsen hier wel een kanttekening bij, zoals een vergelijkend onderzoek uit 2018 in het medisch-wetenschappelijke tijdschrift Cochrane Database of Systematic Reviews dat stelt dat er geen verschil is tussen een placebo en baclofen. Baclofen zou volgens de onderzoekers onvoldoende effect hebben in de behandeling van alcoholverslaving en de kans op gezondheidsproblemen verhogen. Dit is een van de redenen waarom het medicijn vaak off-label wordt voorgeschreven en nog geen officiële indicatie heeft.

Andere medicijnen bij alcoholverslaving

Baclofen is niet het enige medicijn bij alcoholverslaving. Andere bekende middelen zijn Antabus, naltrexon en acamprosaat. Antabus is een aversiemiddel dat zorgt voor een soort allergische reactie op alcohol en zo helpt om minder te drinken. Naltrexon blokkeert de belonende effecten van alcohol, waardoor je minder plezier en voldoening haalt uit het drinken. Acamprosaat zorgt dat het verlangen naar alcohol afneemt.

Hoe snel werkt baclofen?

Baclofen werkt binnen een uur. Enkele factoren spelen een rol bij de snelheid van de effecten, zoals dosering, de manier van inname en interactie met andere middelen. In hoge doses merk je bijvoorbeeld sneller effecten. Oraal gebruik is normaal en bij alcoholverslaving ook de enige optie, maar bij een intrathecale injectie (direct in de ruggenmerg) zijn de effecten vrijwel direct merkbaar. Daarnaast kan de werking van baclofen vertraagd worden door andere middelen zoals alcohol en zware slaappillen.

Hoe lang blijft baclofen werkzaam?

Baclofen blijft zo’n 6 uur lang werkzaam. De piekeffecten worden meestal bereikt 2 uur na inname. Dit betekent dat baclofen regelmatig op een dag moet worden ingenomen om een constant effect te behouden. De halfwaardetijd is gemiddeld dan ook 3 tot 4 uur.

Wat zijn de mogelijke bijwerkingen van baclofen?

De mogelijke bijwerkingen van baclofen zijn vooral milde en matige klachten zoals slaperigheid, misselijkheid en een gevoel van verdoving. Ook kunnen ernstige bijwerkingen voorkomen zoals een epileptische aanval, ademhalingsproblemen en leverfunctiestoornissen. Bijwerkingen treden vooral in het begin op en wanneer je langdurig hoge doses inneemt. Om het risico op heftige bijwerkingen te verkleinen, is het belangrijk om de dosering niet te snel te verhogen bij een behandelingstraject. Mensen met psychische ziekten hebben verder grotere kans om last te krijgen van bijwerkingen en kunnen daarom beter alternatieve medicatie zoeken in overleg met hun arts.

Mogelijke bijwerkingen van baclofen zijn:

• Slaperigheid en vermoeidheid
• Misselijkheid
• Hoofdpijn en duizeligheid
• Droge mond
• Ademhalingsproblemen
• Spierzwakte
• Epileptische aanval
• Schade aan de lever en nieren

Hoe moet baclofen worden ingenomen?

Baclofen moet worden ingenomen via een tablet of kan worden geïnjecteerd door medisch personeel. De richtlijnen voor dosering hangen af van de aandoening waarvoor je het medicijn gebruikt, volgens de geneesmiddelendatabank Farmacotherapeutisch Kompas. Bij een vergeten dosis is het belangrijk om nooit dubbel in te nemen. Dit vergroot namelijk het risico op ernstige bijwerkingen door overdosering. Een dagelijkse dosering wordt altijd verspreid over 2 tot 4 inname momenten. Je kunt baclofen bijvoorbeeld tijdens de drie dagelijkse maaltijden en een late avondsnack voor het slapengaan gebruiken.

Een startdosering voor spierspasmen is meestal 15 mg baclofen per dag. De dagelijkse dosering voor spierspasmen wordt vervolgens elke drie dagen verhoogd met 15 mg, tot een maximum van 80 mg per dag.

Bij alcoholmisbruik varieert een beginnende dosering tussen de 10 en 15 mg per dag. Bij alcoholverslaving wordt de dagelijkse dosering wat langzamer verhoogd (5-10 mg per 3 dagen) tot een maximum van 60 mg. Sommige artsen raden aan om de dagdosering af te bouwen naar een onderhoudsdosering zodra er sprake is van een ‘switch’ in je hoofd.

Wat zijn de ervaringen van patiënten met baclofen?

De ervaringen van patiënten met baclofen zijn overwegend positief voor het verminderen van de zucht naar alcohol. Volgens gebruikers op online medische forums nemen de cravings effectief af door het medicijn. Wel melden veel patiënten dat ze zeker de eerste dagen last hebben van vervelende bijwerkingen. Voor de meesten zijn deze van voorbijgaande aard. Het gebruik van baclofen in Nederland is volgens sommige patiënten daarnaast soms uitdagend. Niet elke huisarts is namelijk bereid om baclofen voor alcoholmisbruik te voorschrijven, omdat dit een off-label toepassing is van het medicijn.

Hoe moet baclofen worden afgebouwd?

Baclofen moet geleidelijk worden afgebouwd met een zogenaamd afbouwschema. Abrupt stoppen met het gebruik van baclofen, zeker bij langdurig gebruik, is sterk af te raden. Dit zorgt namelijk vaak voor ontwenningsverschijnselen zoals stijve spieren, angst en verwardheid, en leidt in sommige gevallen zelfs tot intense hallucinaties en een delier.

Een afbouwschema wordt altijd opgesteld in overleg met je arts. Sommige gebruikers hebben bijvoorbeeld langer de tijd nodig om af te bouwen, zodat voorkomen wordt dat de aandoening waarvoor je baclofen gebruikt niet voor extra overlast zorgt. Bij een dagelijkse dosering van 30 mg of lager, verlaag je meestal elke 3 tot 7 dagen de dagdosering met 5 mg. Bij hoge doses van boven de 30 mg, wordt de dagelijkse dosering elke 5 tot 7 dagen verlaagd met 10 mg. Zodra de grens van 30 mg is bereikt, gaat het afbouwen meestal geleidelijker met stappen van 5 mg.

Wat zijn de interacties van baclofen met andere middelen?

De interacties van baclofen met andere middelen zijn sterkere bijwerkingen, verminderde effectiviteit en andere gezondheidsrisico’s. Alcohol moet sowieso worden vermeden bij baclofen vanwege de versterkte kalmerende werking en het verhoogde risico op levensgevaarlijke bijwerkingen zoals ademhalingsdepressie, volgens een studie uit 2015 in Respiration.

Medicijnen die het centrale zenuwstelsel onderdrukken (zoals benzodiazepinen en opioïden) of de bloeddruk verlagen, moeten met voorzichtigheid worden gecombineerd met baclofen. Overleg hierover altijd met je arts. Drugs zoals heroïne, stimulerende middelen en cannabis kunnen gevaarlijke interacties met baclofen veroorzaken. Deze variëren van een verhoogde slaperigheid tot levensbedreigende ademhalingsproblemen.

Wat zijn de verschillen tussen baclofen en andere spierverslappers?

De verschillen tussen baclofen en andere spierverslappers zijn de toepassingen die ze hebben en de bijwerkingen die ze veroorzaken. Baclofen helpt vooral bij chronische spasticiteit en alcoholverslaving, maar veroorzaakt vaak een verdovend gevoel (sedatie) en spierzwakte. Tizanidine is met name nuttig bij acute spierspasmen, maar kan de bloeddruk behoorlijk verlagen. Diazepam helpt zowel bij spasticiteit als angst, maar het risico op afhankelijkheid is erg groot. Dantroleen is effectief tegen spierkrampen, maar kan ernstige leverproblemen veroorzaken.

Veelgestelde vragen over Baclofen