Nitazenes: Effecten, risico's en wat doen bij overdosis

Nitazenes zijn nieuwe, krachtige opiaten die in korte tijd al veel doden hebben veroorzaakt in Europese landen. De groep designerdrugs zorgt voor een sterke verdoving en gevoel van euforie, net zoals de opioïden fentanyl en heroïne. Ze werken echter veel sterker dan deze populaire drugs en leiden eerder tot (fatale) overdoseringen. Nitazenes werden lang geleden ontwikkeld als pijnstillers maar uiteindelijk nooit als medicijn gebruikt vanwege de gezondheidsrisico’s. Tegenwoordig worden veel nieuwe nitazenes ontwikkeld en verkocht in de drugshandel, maar weten gebruikers niet altijd dat ze met nitazenes te maken hebben. Op deze pagina lees je alles over de kenmerken en gevaren van nitazenes.

Wat zijn nitazenes?

Nitazenes, ook wel nitazenen genoemd, zijn synthetische opioïden die oorspronkelijk in de jaren 1950 werden ontwikkeld als pijnstillers. Ze hebben een chemische structuur die is afgeleid van benzimidazolen en lijken op andere sterke opioïden zoals fentanyl en heroïne, volgens een rapport van Belgische toxicologen uit 2021. Sommige nitazenes zijn echter veel krachtiger dan deze middelen. Dit maakt het gebruik ervan erg gevaarlijk. Het risico op een fatale overdosering is bij deze nitazenes groter dan bij bijvoorbeeld fentanyl, een middel dat berucht is om het hoge aantal drugsdoden door overdosering.

Andere namen voor nitazenes

Nitazenes staan in Nederland ook bekend als de drug nitazeen. Deze naam klopt echter niet, omdat er meerdere soorten nitazenes zijn. Bekende stoffen van deze groep drugs zijn onder meer isotonitazene, metonitazene, etonitazene en protonitazene. Isotonitazene behoort tot een van de krachtigste drugs en wordt apart als designerdrug verkocht en gemengd met andere opiaten zoals fentanyl, volgens een studie uit 2022 in Neuropharmacology.

Wat zijn de effecten van nitazenes?

De effecten van nitazenes zijn onder meer sterke verdoving, een gevoel van euforie en slaperigheid. Deze korte termijn effecten zijn vergelijkbaar met andere opioïden zoals morfine, heroïne en fentanyl, maar veel nitazenes werken een stuk krachtiger. Zo werkt dezelfde dosis van isotonitazene 800 keer krachtiger dan morfine en 40 keer krachtiger dan fentanyl, volgens toxicoloog en nitazenes-expert Alex Krotulski. Op de lange termijn zorgen nitazenes ook voor schade aan belangrijke organen en leidt het gebruik ervan tot verslaving.

Enkele effecten van nitazenes zijn:

• Een erg fijn en gelukkig gevoel (euforie)
• Sterke verlichting en verdoving van pijn
• Verdoving van gevoelens
• Extreme vermoeidheid
• Lichamelijke tolerantie

Wat zijn de risico’s en gevaren van nitazenes?

De risico’s en gevaren van nitazenes zijn onder meer verslaving, een fatale overdosering en permanente schade aan het lichaam en je hersenen. Nitazenes zijn erg gevaarlijk door de krachtige werking en hebben om die reden een groot risico op overdosering. Tegelijkertijd is de werking voor veel gebruikers lastig te voorspellen omdat de zuiverheid van de drug op straat erg varieert, volgens Japans onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift Drug Testing and Analysis. Wanneer je een andere drug of medicijn gebruikt met nitazenes, kunnen ook gevaarlijke interacties ontstaan.

Enkele risico’s en gevaren van nitazenes zijn:

• Overdosering door hoge potentie
• Onvoorspelbaar, onder meer door wisselende zuiverheid
• Ademhalingsdepressie door sterke verdoving, met mogelijke hartstilstand als gevolg
• Interactie met andere drugs en medicijnen
• Permanente schade aan belangrijke organen zoals de longen
• Tolerantie (waaronder voor andere opioïden zoals morfine en heroïne)

Overdosis nitazenes

Een overdosis komt bij nitazenes veel voor. De sterke effecten zijn zelfs voor ervaren gebruikers van opiaten soms te krachtig, of kunnen door hun onvoorspelbaarheid tot ongewenste effecten leiden. Bel onmiddellijk 112 wanneer iemand een te hoge dosering heeft ingenomen. Hulp bij een overdosering bestaat vaak uit het toedienen van het medicijn naloxon.

Lees meer over de werking van naloxon en andere medicatie bij opioïden.

Mogelijke symptomen bij een overdosis nitazenes zijn:

• Trage of oppervlakkige ademhaling
• Blauwe of grijsblauwe lippen en gelaat
• Bewustzijn verliezen
• Coma

Nitazenes in Nederland en Europa

Nitazenes zijn relatief nieuw in het drugscircuit, maar verspreiden zich sinds 2024 snel over Europa volgens een rapport van het Europees waarnemingscentrum voor drugs en drugsverslaving (EWDD). In Nederland is het gebruik van deze synthetische opioïden nog beperkt. In maart 2024 werd een eerste grote lading protonitazeen gevonden, volgens de Nederlandse politie. Gezondheidsexperts waarschuwen dat met de recente productieafname van Afghaanse heroïne en opium, synthetische opioïden zoals nitazenes in Europa steeds populairder zullen worden.

Veel gebruikers kunnen verrast worden door de krachtige effecten van deze nieuwe drugs, onder meer omdat nitazenes vaak als heroïne en andere opiaten worden aangeprezen. Vaak weten mensen daarom niet van te voren dat ze nitazenes innemen, wat het risico op een overdosering vergroot. Veel nitazenen zijn bovendien (nog) niet verboden in Nederland. Op dit moment staan slechts vier stoffen op lijst I van de Opiumwet: isonitazeen, clonitazeen, etonitazeen en metonitazeen.

Behandeling van nitazenes-verslaving

Behandeling van een nitazenes verslaving volgt dezelfde behandelmethoden voor een afhankelijkheid aan opioïden als heroïne, morfine en fentanyl. Voor deze groep drugs is het belangrijk om de lichamelijke verslaving eerst stapsgewijs af te bouwen via medicatie als buprenorfine en methadon. Een te snelle detox bij opiaten kan namelijk levensgevaarlijke ontwenningsverschijnselen veroorzaken.

Wanneer je lichamelijk bent afgekickt van nitazenes, kun je een behandelprogramma beginnen voor het overwinnen van de geestelijke afhankelijkheid. Vaak volg je cognitieve gedragstherapie (CGT) en andere psychotherapieën om de onderliggende oorzaken van je verslaving aan te pakken. Ook leer je strategieën om triggers te vermijden. Na een behandeling kun je deelnemen aan zelfhulpgroepen zoals Narcotics Anonymous (NA), die kunnen bijdragen aan langdurig herstel.

Zoek jij hulp voor een verslaving aan nitazenes in Nederland? Bel nu naar 020 – 532 0030 en krijg persoonlijk advies van onze medewerkers over de beste behandelopties in jouw situatie.

Preventie en harm reduction

Bewustwording over de groeiende aanwezigheid van nitazenes in Nederland (en Europa) is belangrijk om de gevaren voor gebruikers te beperken. Nog maar weinig Nederlanders zijn bekend met deze groep opioïden, maar kunnen deze wel onverwacht gebruiken wanneer nitazenes worden gemengd met andere drugs of als een ‘soort heroïne’ wordt aangeprezen door dealers. Het is altijd aan te raden om je drugs te laten testen op de aanwezigheid van onbekende stoffen.

Wanneer je niet kunt of wilt stoppen met het gebruik van nitazenes, maar niet op zoek bent naar hulp, is het belangrijk om harm reduction toe te passen. Dit betekent dat je probeert om zo veilig mogelijk te gebruiken. Hiervoor is het van belang om zeer kleine hoeveelheden te gebruiken, altijd in aanwezigheid te zijn van mensen die kunnen helpen bij een overdosis en om tijdens het gebruik naloxon bij de hand te hebben.

Ondersteuning voor familie en naasten

Het kan erg lastig zijn wanneer een dierbare nitazenes gebruikt en hiermee zelf niet kan of wil stoppen. Als familie en naasten is het belangrijk om kalm en begripvol te blijven in de omgang, maar tegelijkertijd duidelijke grenzen te stellen om jezelf te beschermen. Je kunt actief het zoeken naar professionele hulp ondersteunen. Onthoud echter dat de keuze uiteindelijk bij je dierbare ligt en dat duurzaam herstel alleen mogelijk is wanneer er een wens bestaat om te veranderen. Wel kan bijvoorbeeld een interventie helpen om deze wens te ontkiemen.

Als familie en naasten kun je zelf ook hulp nodig hebben. Zelfzorg is belangrijk voor je eigen welzijn en helpt uiteindelijk indirect ook je dierbare. In Nederland bestaan verschillende ondersteuningsgroepen voor familieleden van een verslaafde, zoals de Nar-Anon Familiegroepen. Veel afkickklinieken bieden ook professionele hulp aan familie van opgenomen cliënten. Daarnaast kun je op eigen initiatief counseling en therapie volgen om je ervaringen te verwerken.

Lees meer over hulp voor familieleden bij verslaving en over de omgang met een verslaafde

Veelgestelde vragen over nitazenes