Tanorexia: Betekenis, Risico's en Hulp bij Overmatig Zonnen

Tanorexia is een gevaarlijke gedragsverslaving waarbij mensen overmatig zonnen of onder een zonnebank liggen. Je hebt dan de controle over je zongedrag verloren en bent geobsedeerd met het krijgen en behouden van een bruine kleur. Vooral jonge vrouwen lijden de laatste jaren aan tanorexia, maar de ziekte komt ook bij (oudere) mannen voor. Op deze pagina leggen we uit wat de risico’s van tanorexia zijn, hoe je de verslaving herkent en welke hulp mogelijk is.

Wat is tanorexia?

Tanorexia is een verslaving aan zonnen waarbij iemand een obsessie heeft om een gebruinde huid te behouden. Het woord tanorexia is een samentrekking van het Engelse woord “tan”, wat bruin worden betekent, en de eetstoornis anorexia nervosa. Bij normaal zongedrag is een bruin tintje willen krijgen heel normaal. Mensen met tanorexia hebben echter een ziekelijk verlangen om het lichaam voortdurend bloot te stellen aan UV-stralen van de zon of een zonnebank, zodat ze hun bruine tint niet kwijtraken. Het dwangmatig zonnen vergroot de kans op kwaadaardige huidkanker en wordt daarnaast gelinkt aan verschillende psychische problemen, volgens onderzoekers in Archives of Dermatology.

Wat zijn de oorzaken van tanorexia?

De oorzaken van tanorexia zijn divers en worden ook nog niet volledig begrepen, volgens de Amerikaanse dermatoloog Miriam Kravitz. Psychologische factoren spelen sowieso een belangrijke rol. Mensen met tanorexia hebben vaak een verstoord lichaamsbeeld en een laag zelfvertrouwen, net zoals bij eetstoornissen als anorexia nervosa. Een bruin tintje wordt in veel culturen ook gezien als de norm voor aantrekkelijkheid, zeker in bepaalde sociale kringen. Mensen voelen hierdoor druk om veel te zonnen.

Daarnaast heeft tanorexia mogelijk te maken met de door UV-stralen gestimuleerde productie van endorfine, een belangrijk gelukshormoon. Mensen raken dan afhankelijk aan het fijne gevoel dat de zon of een zonnebank geeft. Deze biologische verklaring voor zonverslaving wordt echter nog niet volledig begrepen, volgens verslavingsonderzoekers in The American Journal of Drug and Alcohol Abuse.

Mogelijke oorzaken van tanorexia zijn:

• Verstoord lichaamsbeeld en laag zelfvertrouwen
• Schoonheidsnormen in samenleving
• Groepsdruk
• Afhankelijk raken aan de endorfine “high” die UV-stralen van de zon en zonnebank kunnen geven
• Genetisch aanleg hebben voor gedragsverslavingen

Wat zijn de symptomen en kenmerken van tanorexia?

De symptomen en kenmerken van tanorexia zijn onder meer obsessief zonnen, een verstoord lichaamsbeeld en het ontkennen van de risico’s die het vele zonnen heeft. Mensen met tanorexia hebben vaak een onnatuurlijk bruine kleur die ontstaat door het overmatig zonnen. Ook blijf je vaak ontevreden over de huidskleur en vergelijk je deze voortdurend met die van anderen. Sommige mensen krijgen last van ontwenningsverschijnselen wanneer ze een tijd niet kunnen zonnen, volgens een studie uit 2006 in Journal of the American Academy of Dermatology.

Enkele symptomen en kenmerken van tanorexia zijn:

• Dwangmatig veel zonnen of onder de zonnebank liggen
• Langdurig een onnatuurlijk gebruinde huid hebben
• Verstoord lichaamsbeeld en idee van de kleur van je huid
• Ontkennen van risico’s zoals kwaadaardige huidkanker
• Gevoelens van angst en onzekerheid zonder bruin tintje
• Activiteiten en relaties verwaarlozen door veel te zonnen

Wat zijn de risico’s en gevolgen van tanorexia?

De risico’s en gevolgen van tanorexia zijn in de eerste plaats ernstige huidschade en een vergroot risico op kwaadaardige huidkanker. Wanneer je het lichaam voortdurend bloot stelt aan UV-stralen van de zon of zonnebank, kan een melanoom of andere vormen van huidkanker zich ontwikkelen. Mensen die dwangmatig zonnen lopen daarnaast het risico om psychologische klachten te ontwikkelen. Onzekerheid over het uiterlijk kan bijdragen aan de ontwikkeling van eetstoornissen en leiden tot sociale isolatie en angststoornissen.

Enkele risico’s en gevolgen van tanorexia zijn:

• Huidschade en risico op huidkanker
• Versnelde huidveroudering, zoals rimpels, verslapping van de huid en pigmentvlekken
• Ontwikkelen van eetstoornissen door verstoord zelfbeeld
• Sociale isolatie
• Angstgevoelens en depressie
• Gedragsverslaving aan zonnen

Tanorexia als gedragsverslaving

Tanorexia wordt door veel experts gezien als een gedragsverslaving, net zoals bijvoorbeeld sportverslaving en gokverslaving. Er is namelijk sprake van een dwangmatige obsessie om een handeling (het zonnen) te blijven uitvoeren, ondanks de nadelige gevolgen die dit heeft (zoals huidkanker). Bij tanorexia is er ook sprake van het zoeken van een beloning. Dit komt door de rol die endorfines en andere neurotransmitters als dopamine spelen. Je ervaart een gevoel van geluk door de endorfines die vrijkomen door UV-stralen en geluksstoffen als dopamine die worden vrijgegeven omdat je deze zonverslaving blijft uitvoeren. Uiteindelijk zorgt dit er mede voor dat je de controle over je gedrag verliest.

Diagnose

Er zijn nog geen officiële criteria voor diagnose van tanorexia. Een psycholoog zal meestal via een gesprek of psychologische evaluatie een diagnose stellen op basis van veel voorkomende kenmerken van tanorexia. Denk aan het obsessief zonnen of gebruiken van een zonnebank, een verstoord lichaamsbeeld en het ontkennen van de risico’s van je lichaam voortdurend bloot stellen aan UV-straling.

Deze symptomen hebben overlap met enkele andere aandoeningen. Het is daarom belangrijk dat bij vermoedens van tanorexia ook een differentiële diagnose wordt uitgevoerd. Hierbij wordt gekeken of de symptomen niet het gevolg zijn van een andere stoornis zoals stoornis van de lichaamsbeleving (BDD) of een eetstoornis als anorexia nervosa.

Behandeling

Tanorexia wordt behandeld met psychotherapie. Vooral cognitieve gedragstherapie en acceptance commitment therapie zijn effectief voor de behandeling van deze gedragsverslaving. Ze helpen om je negatieve gedachten over je lichaam en obsessief gedrag aan te passen.

Soms worden ook medicijnen voorgeschreven zoals anxiolytica en antidepressiva als SSRI’s. Deze helpen om onderliggende psychische klachten te bestrijden. Daarnaast zijn er steungroepen voor mensen met tanorexia.

Preventie

Vooral jonge vrouwen lijden aan tanorexia, volgens Italiaanse dermatologen in een onderzoek uit 2012. Het aantal gevallen neemt de laatste jaren aanzienlijk toe door de invloed van social media en bestaande schoonheidsnormen. Bewustwording over de gevaren van een verslaving aan zonnen is belangrijk om tanorexia te voorkomen. Dermatologen zoals de bekende huidarts David Njoo roepen daarom mensen op om zich in te lezen over gezond zongedrag.

Leven met en herstellen van tanorexia

Tanorexia veroorzaakt meestal blijvende huidschade. Veel mensen met tanorexia zullen na herstel daarom op moeten passen met zonnen. Om verdere schade te voorkomen is een drastische beperking van het zonnen nodig. Het is daarnaast belangrijk om te leren om te gaan met triggers om een terugval te voorkomen. Dit kan betekenen dat je andere sociale cirkels moet zoeken of via een nazorgprogramma in de gaten houdt of bepaalde gedachten over je lichaam terugkeren.