Valeriaan: Werking, Effecten, Dosering en Veilig Gebruik

Valeriaan is een relatief veilig natuurlijk kalmeringsmiddel, maar gebruikers moeten wel oppassen met langdurig gebruik en inname van hoge doseringen. Net zoals veel andere kalmerende middelen werkt valeriaan verslavend en kan het soms leiden tot een geestelijke afhankelijkheid. Het risico op verslaving is bij valeriaan wel erg klein vergeleken met bijvoorbeeld benzodiazepinen en andere anxiolytica. Op deze pagina vind je uitleg over de rustgevende werking van het kruidenmiddel valeriaan, wat een veilige dosering is en wanneer er sprake is van problematisch gebruik.

Wat is valeriaan?

Valeriaan is een kruidachtige plant met kalmerende eigenschappen. Het wordt al duizenden jaren gebruikt in Europa en Azië als natuurlijk geneesmiddel, waar het van oorsprong groeit. De naam valeriaan (of echte valeriaan) is afgeleid van het Latijnse woord valere, wat “gezond zijn” betekent. Valeriaan werd in de oudheid vooral gebruikt tegen slapeloosheid. In de middeleeuwen was het kruidenmiddel ook bekend voor het verminderen van angstklachten. Tegenwoordig is valeriaan in de kruidengeneeskunde vooral populair als natuurlijke rustgever, volgens Harvard-onderzoeker David Mischoulon.

Waar is valeriaan goed voor?

Valeriaan is goed voor aandoeningen waarbij rust en kalmte helpen, zoals slapeloosheid, stress en spierkrampen. Valeriaan bevordert door zijn rustgevende werking zowel lichamelijke als mentale ontspanning. Ook de moderne wetenschap bevestigt de voordelen van het gebruik van valeriana officinalis, zoals de plant voluit heet. Zo helpt valeriaan om symptomen van slapeloosheid te verminderen, volgens een veel geciteerd onderzoek uit 2006 in The American Journal of Medicine. Het kruidenmiddel zou ook helpen bij het beschermen van de hersenen tegen schade en veroudering, volgens Portugese onderzoekers in Neurotoxicity Research.

Enkele toepassingen van valeriaan zijn:

• Verbeteren van slaapproblemen
• Verminderen van angst en stress
• Helpen bij cognitieve gezondheid
• Verlichten van pijn en spierkrampen, waaronder menstruatiekrampen

Hoe werkt valeriaan in het lichaam?

Valeriaan werkt in het lichaam via verschillende bestanddelen zoals valereenzuur, iridoïde esters en essentiële oliën. Met name valereenzuur is erg belangrijk. Deze stof in valeriaan helpt om de afbraak van gamma-aminoboterzuur (GABA) te vertragen. GABA is een cruciale neurotransmitter die een remmende werking heeft op het zenuwstelsel. Zo helpt het angst te reguleren en ontspanning te bevorderen. Wanneer je echte valeriaan gebruikt, boost je tijdelijk deze remmende werking op het zenuwstelsel en ervaar je de rustgevende werking.

Wat zijn de effecten van valeriaan?

De effecten van valeriaan zijn vooral kalmerend en ontspannend. Het bevordert onder meer je slaapkwaliteit, helpt om spierpijn te verlichten en vermindert gevoelens van angst en onrust. In hoeverre je verbetering merkt van deze klachten verschilt wel per persoon, volgens een studie uit 2010 in Sleep Medicine. Wat doet valeriaan met je is bovendien afhankelijk van de ingenomen dosering. Het gebruik van valeriaan druppels in thee zal bijvoorbeeld een minder sterk effect hebben op je zenuwstelsel en stresshormonen zoals cortisol en adrenaline.

Mogelijke effecten van valeriaan zijn:

• Lichamelijke en mentale ontspanning
• Verminderen van onrustige en angstige gevoelens
• Verbetering van slaapkwaliteit
• Verlichting van pijntjes en spierkrampen
• Verminderen van milde depressieve symptomen en stress

Hoe snel werkt valeriaan?

Valeriaan werkt relatief snel en zorgt meestal binnen 30 tot 60 minuten voor merkbare effecten. Volgens gebruikers zijn de effecten van valeriaan wel pas het sterkst wanneer je valeriaan 1-2 weken achter elkaar hebt gebruikt. De precieze snelheid van de effecten hangt bovendien af van de dosering en de vorm waarin je valeriaan inneemt. Een vloeibaar valeriaan extract kan bijvoorbeeld al binnen 15 minuten voor effecten zorgen, omdat het direct in de bloedbaan wordt opgenomen. Kruidenthee van valeriaan heeft meestal een klein uur nodig. Tabletten zullen binnen een half uur tot 2 uur worden opgenomen door het lichaam.

Hoe lang werkt valeriaan?

Valeriaan werkt gemiddeld zo’n 5 tot 6 uur lang, volgens een studie uit 2010 in Phytotherapy Research. Niet alle effecten van valeriaan houden echter even lang aan. Het positieve effect van valeriaan op de slaap houdt meestal zo’n 4 tot 6 uur lang aan. Het ontspannende effect op je lichaam, zoals het verslappen van de spieren, werkt ongeveer 3 tot 6 uur lang. Het verminderen van angst, spanning en nervositeit houdt gemiddeld het langst aan, tussen de 4 en 8 uur lang. Regelmatig gebruik van valeriaan beïnvloedt hoelang deze effecten aanhouden, naast de dosering en vorm waarin je het kruidenmiddel inneemt. De werkzame stoffen in valeriaan kunnen zich namelijk ophopen in je lichaam.

Dosering van valeriaan

Er zijn verschillende standaard doseringen die variëren van het doel waarvoor je valeriaan gebruikt, volgens de geneesmiddelendatabank Farmacotherapeutisch Kompas. De dosering hangt bovendien af van de vorm waarmee je valeriaan inneemt (thee, tabletten of tinctuur). Een apotheker kan daarnaast een lagere of hogere dosering aanbevelen afhankelijk van je leeftijd, gewicht en individuele gevoeligheid. Let goed op de voorschriften. Bij een te hoge dosering is er een groter risico dat je last krijgt van vervelende bijwerkingen zoals hoofdpijn, maagdarmklachten en misselijkheid.

Voor een optimale werking zul je valeriaan eerst een periode regelmatig in moeten nemen. Meestal duurt het een paar weken voordat een normale dosering echt effectief is. Het is bij valeriaan afgeraden om meteen een hoge dosering in te nemen om sneller sterke effecten te ervaren, De kans op mogelijke bijwerkingen neemt anders toe. Zorg dat je valeriaan ook geleidelijk afbouwt. Je lichaam kan anders ontwenningsverschijnselen vertonen omdat je zenuwstelsel gewend is geraakt aan het effect van valeriaan.

Aanbevolen doseringen voor valeriaan zijn:

• Aanbevolen dosering valeriaan voor slapeloosheid: Eén tablet van 300-450 mg, 2-4 ml valeriaan druppels, of 2-3 gram gedroogde valeriaan in kopje thee ongeveer een uur voor het slapen gaan.
• Aanbevolen hoeveelheid valeriaan voor angst en stress: 3x per dag 120-200 mg valeriaan tabletten, 1-2 ml valeriaan druppels 1 tot 3 x per dag, of 2 gram gedroogde valeriaan in kopje thee 2 tot 3 keer per dag
• Aanbevolen dosering valeriaan voor kalmerend effect spieren: Eén of twee tabletten van 300-450 mg per dag, 2-4 ml valeriaan druppels 2x per dag, of 2 tot 3 x per dag kopje thee met 2-3 gram valeriaan.

Gebruik van valeriaan

Voor veilig gebruik van valeriaan wordt aanbevolen om het kruidenmiddel slechts enkele weken lang in te nemen. Langdurig gebruik kan leiden tot tolerantie en psychische afhankelijkheid. Ook zul je vaak last krijgen van bijwerkingen en mogelijk leverproblemen ontwikkelen, volgens MDL-arts Daniel Cohen in Journal of Clinical Gastroenterology.

Wanneer je valeriaan gebruikt voor slapeloosheid, is het verstandig om het gebruik na 4 tot 6 weken te pauzeren. Neem de aanbevolen dosering maximaal 2 uur voor het slapen gaan. Combineer dit verder met een gezonde slaaproutine, zoals het vermijden van cafeïne en zware maaltijden in de avond.

Bij de behandeling van angst en stress kun je valeriaan het beste maximaal 2 tot 4 weken lang gebruiken. Overleg met je arts over verdere behandeling wanneer klachten na deze periode niet verdwijnen. Leefstijlaanpassingen zoals meditatie en andere stressmanagementtechnieken helpen de effecten van valeriaan te versterken. Ook dragen deze factoren bij aan het beheersen van angst en stress op de lange termijn.

Veiligheid en voorzorgsmaatregelen

Valeriaan is een relatief veilig kruidenmiddel. Mensen die valeriaan gebruiken moeten wel alert zijn op contra-indicaties, zoals een zwangerschap, wanneer je borstvoeding geeft of een bestaande leveraandoening. Het gebruik van valeriaan kan dan schadelijk zijn voor je gezondheid. Overleg ook altijd met je arts voordat je valeriaan gebruikt, om mogelijke interacties met andere geneesmiddelen te voorkomen. Zo kan valeriaan de verdovende effecten van benzodiazepinen, alcohol en SSRI’s versterken.

Bijwerkingen van valeriaan

Valeriaan heeft relatief milde bijwerkingen. Veel voorkomende bijwerkingen van valeriaan zijn slaperigheid overdag, maagdarmklachten, misselijkheid en hoofdpijn. Ernstige reacties zijn mogelijk, maar komen zeer zelden voor. Zo kan valeriaan tot leverschade leiden, vooral bij langdurig gebruik. Ook kunnen de symptomen waarvoor je valeriaan gebruikt juist verergeren, in plaats van afnemen. Vooral mensen met psychische aandoeningen lopen hier risico op, volgens onderzoekers van de Universiteit van Aveiro in European Neuropsychopharmacology.

Valeriaan en verslaving

Net zoals andere slaapmiddelen werkt valeriaan verslavend. Dit heeft te maken met de werking van valeriaan op het zenuwstelsel en belangrijke neurotransmitters als GABA en serotonine. Vooral bij langdurig gebruik is er een kleine kans op het ontwikkelen van een geestelijke afhankelijkheid. Het risico op een afhankelijkheid is vrij laag in vergelijking met andere slaapmiddelen zoals diazepam en oxazepam. Ook zijn de ontwenningsverschijnselen relatief mild.

Alternatieven voor valeriaan

Er zijn verschillende alternatieven voor valeriaan die je kunt overwegen wanneer het kruidenmiddel niet effectief blijkt. In de eerste plaats zijn er andere natuurlijke slaap- en kalmeringsmiddelen zoals Sint-Janskruid, melatonine en kava kava. Daarnaast werken lifestyle veranderingen ook om ontspannen te raken en je slaap te verbeteren. Zo kan sporten, meditatie en yoga helpen om gevoelens van angst en onrust te verminderen. Ook kun je door lifestyle coaching werken aan het verminderen van stress in je leven. Bij ernstige slaapproblemen kun je psychotherapie overwegen zoals cognitieve gedragstherapie voor insomnie (CGT-I).

Wanneer professionele hulp zoeken?

Als je valeriaan meer dan een maand lang gebruikt en merkt dat je de dosering moet verhogen voor dezelfde effecten, is dit een teken dat het gebruik van valeriaan problematisch wordt. Er is dan sprake van tolerantie en mogelijke afhankelijkheid. Problematisch gebruik kan zich ook uiten via andere signalen. Bijvoorbeeld wanneer je moeite hebt om te stoppen met valeriaan of angst voelt om zonder valeriaan te slapen.

Bij een afhankelijkheid aan valeriaan zijn er verschillende hulpopties mogelijk. Een huisarts is vaak de eerste stap. Deze zal je bij problemen doorverwijzen naar een slaapspecialist of afkickkliniek. De ontwenning van valeriaan is normaal gesproken niet gevaarlijk. Een klinische detox is daarom in de meeste gevallen niet noodzakelijk. Bij een afkickkliniek zul je vaak een ambulante behandeling volgen waarbij je therapie en begeleiding krijgt om van je geestelijke afhankelijkheid af te komen. Vooral cognitieve gedragstherapie is een effectieve therapie voor een afhankelijkheid aan valeriaan.

Zoek jij hulp om te stoppen met valeriaan? Onze medewerkers helpen je graag met persoonlijk advies over de beste behandelopties in jouw situatie. Wacht niet en bel naar 020 – 532 0030.

Veelgestelde vragen over valeriaan