Zwarte ontlasting na alcohol: Oorzaken & hulp

Zwarte poep kan ontstaan door bloedingen in je lichaam wanneer je vaak alcohol drinkt. Ook in kleine hoeveelheden kan alcohol al zorgen voor ontstekingen en infecties in je maag en darmen, volgens Duitse onderzoekers in een studie uit 2006 in Digestive Diseases. Zwarte ontlasting is vaak een alarmsignaal voor het zoeken van medische hulp. Toch zijn er ook onschuldige oorzaken mogelijk. Op deze pagina vind je uitleg over zwarte ontlasting en het verband met alcohol drinken. We bespreken mogelijke oorzaken en leggen uit wanneer je naar de huisarts moet gaan.

Wat is zwarte ontlasting?

Zwarte ontlasting is poep met een zeer donkere kleur, vaak doordat verteerd bloed in de ontlasting zit. Dit wordt ook wel ‘melena’ genoemd door artsen. Het is een serieuze medische aandoening waarvoor je direct hulp moet zoeken, volgens de Nederlandse Vereniging van Maag-Darm-Leverartsen.

Normale ontlasting verschilt in kleur en uiterlijk. Meestal is de kleur lichtbruin tot donkerbruin met een zachte, gevormde consistentie. Abnormale ontlasting betekent dat je poep afwijkt in kleur, consistentie én geur. Donkerbruine ontlasting kan het gevolg zijn van bepaald eten, medicijnen of supplementen. Zwarte ontlasting heeft deze kleur vaak door de aanwezigheid van verteerd bloed. Dit betekent dat het bloed is opgenomen in je spijsverteringsstelsel. Bij een ’teerachtige’ ontlasting is je poep plakkerig en glanzend; het lijkt dus op teer. Meestal ontstaat dit door de vermenging van verteerd bloed met slijm en andere darminhoud.

Belang van normale ontlasting

Ontlasting kan veel informatie geven over de gezondheid van het spijsverteringskanaal. Veranderingen in kleur en consistentie kunnen een hint zijn dat er een ontsteking, infectie of bloedingen in het spijsverteringskanaal zijn. Door je ontlasting in de gaten te houden, kun je ook eenvoudig je gezondheid in de gaten houden.

Wat zijn de oorzaken van zwarte ontlasting na alcoholgebruik?

Zwarte ontlasting na het drinken van alcohol kan zowel onschuldige als gevaarlijke oorzaken hebben. Zwarte poep of zwarte diarree komt relatief veel voor na het drinken van rode wijn en andere donkere alcoholische dranken, volgens een studie uit 2008 in het vakblad Gut. De kleurstoffen in deze dranken kunnen je ontlasting namelijk donkerder maken. Ook sommige voedingskleurstoffen in alcoholische dranken kunnen om dezelfde reden zorgen voor een donkere kleur. Daarnaast kun je zwarte ontlasting hebben doordat de alcohol je darmen irriteert. Al deze oorzaken zijn tijdelijk; de volgende keer dat je naar de wc gaat zal je stoelgang er meestal normaal uitzien.

Er zijn ook andere, meer zorgwekkende oorzaken mogelijk voor een zwarte kleur van je ontlasting na drinken:

• Wanneer je regelmatig zwarte poep ziet, kun je last hebben van bloedingen in je maag of twaalfvingerige darm als gevolg van overmatig alcoholgebruik.
• Leverbeschadiging door alcohol kan leiden tot slokdarmbloedingen (varices).
• Alcohol kan bestaande maagzweren verergeren, wat kan zorgen voor bloedingen en zwarte ontlasting.
• Regelmatig drinken kan een maagslijmvliesontsteking (gastritis) veroorzaken, met bloedingen en zwarte ontlasting als gevolg.

Wanneer is zwarte ontlasting na alcohol onschuldig?

Zwarte ontlasting na alcohol is onschuldig wanneer de verkleuring tijdelijk is (1-3 dagen lang) en je geen last hebt van andere symptomen zoals buikpijn of overgeven. Ook de geur en consistentie van de ontlasting kan wijzen op een onschuldige oorzaak. Wanneer de poep niet teerachtig is en geen abnormale geur heeft, is de kans kleiner dat de kleur veroorzaakt werd door een bloeding.

Als je slechts af en toe alcohol drinkt, is de kans ook beperkt dat de zwarte poep wordt veroorzaakt door ernstige aandoeningen. Bij regelmatig alcoholgebruik neemt de kans op ernstige aandoeningen wel toe, volgens onderzoekers in American Journal of Gastroenterology. Ook zorgen donkere alcoholische dranken zoals rode wijn, port en donker bier vaak voor een donkere kleur. Zolang je niet regelmatig drinkt, kan de donkere ontlasting dus een onschuldige oorzaak hebben.

Gevaarlijke oorzaken van zwarte ontlasting

Mogelijke gevaarlijke oorzaken van zwarte ontlasting zijn:

• Melena: Melena is de medische term voor zwarte ontlasting die wordt veroorzaakt door bloedingen in het bovenste deel van het maagdarmstelsel. Het verteerd bloed komt dan terecht in je ontlasting. Je herkent een melena aan de teerachtige consistentie (erg plakkerig) en sterke geur. Chronisch alcoholgebruik is een belangrijke risicofactor voor de bloedingen die zorgen voor deze interne bloedingen in je maag of darmen.
• Leverschade: Door langdurig drinken beschadigt je lever (cirrose) en kan portale hypertensie ontstaan. Dit betekent dat je last krijgt van een verhoogde bloeddruk op de bloedvaten die je lever inkomen. De bloedvaten in de slokdarm kunnen hierdoor vergroten en bloeden, waardoor melena ontstaat.
• Erosieve gastritis door alcohol: Alcohol heeft een irriterende werking op de maagwand. Na veel drinken kan er een ontsteking ontstaan en erosie van de maagwand. Dit heet erosieve gastritis en veroorzaakt vaak bloedingen. De aandoening kan zo zorgen dat in je ontlasting bloed komt en je zwarte poep krijgt.
• Medicijngebruik in combinatie met alcohol: Pijnstillers en ontstekingsremmers zoals ibuprofen en aspirine (NSAID’s) kunnen maagbloedingen veroorzaken. Wanneer je deze medicijnen gebruikt in combinatie met alcohol, is het risico op maagbloedingen groter, volgens een studie uit 1999 in Official Journal of the American College of Gastroenterology.

Andere maag-darmklachten door alcohol

Naast zwarte ontlasting kan alcohol ook andere maag-darmklachten veroorzaken. De irriterende werking van alcohol op je maag en darmen is hiervoor verantwoordelijk. Veel drinken kan niet alleen tijdelijke klachten geven, maar ook leiden tot chronische schade en diverse ziektes. Geen enkele hoeveelheid alcohol is echter veilig, blijkt uit nieuw onderzoek door de Wereldgezondheidsorganisatie uit 2023. Zelfs in kleine hoeveelheden kan alcohol voor darmkanker en andere vormen van kanker zorgen.

Mogelijke andere maag-darmklachten door alcohol zijn:

• Diarree, doordat alcohol darmbewegingen versnelt en vochtopname in de darmen verstoort
• Buikpijn en krampen, doordat alcohol het maagslijmvlies irriteert en spieren in de darmen samentrekt
• Misselijkheid en braken, doordat meer maagzuur wordt geproduceerd door alcohol en het lichaam de alcohol (een giftige stof) snel kwijt probeert te raken
• Spijsverteringsproblemen, omdat alcohol de balans van bacteriën in je darmen (darmflora) beïnvloedt
• Aandoeningen aan het spijsverteringsstelsel, zoals gastritis, maagzweren en pancreatitis, door chronisch alcoholgebruik
• Alcoholische leverziektes, van leverontsteking tot cirrose en leverfalen, waardoor je spijsvertering slechter werkt

Wanneer naar de huisarts?

Ga naar de huisarts bij alarmsignalen zoals zwarte, teerachtige ontlasting (melena), ernstige buikpijn na het drinken van alcohol en bloedbraken. Er is dan waarschijnlijk sprake van ernstige problemen met je dikke darm, dunne darm, slokdarm of maag. Hoewel deze symptomen andere oorzaken kunnen hebben, worden ze bij regelmatig alcoholgebruik meestal veroorzaakt door alcoholschade aan je maag-darmstelsel. Ook kun je last hebben van ‘begeleidende klachten’ zoals een wisselend ontlastingspatroon, duizeligheid, vermoeidheid en onverklaarbaar gewichtsverlies. De bloedingen zorgen namelijk voor bloedverlies en bloedarmoede.

Elke vorm van zwarte, teerachtige ontlasting is een reden om een arts te raadplegen. Ook wanneer de zwarte ontlasting slechts één keer voorkomt, is het belangrijk om de oorzaak te achterhalen. Als de zwarte ontlasting aanhoudt, is onmiddellijke medische hulp noodzakelijk. Bepaalde pijn en symptomen kunnen wijzen op complicaties. Zo komt ernstige buikpijn vaak voor bij een maagzweer. Duizeligheid en flauwvallen wijzen op mogelijk bloedverlies. En koorts kan betekenen dat er sprake is van een infectie.

Wat de arts onderzoekt

De arts onderzoekt bij zwarte ontlasting je hele lichaam, waaronder een buikonderzoek. Alleen zo kunnen andere oorzaken worden uitgesloten. De arts zal onder meer vragen stellen over je medische geschiedenis, medicijngebruik en alcoholgebruik. Ook beoordeelt deze de kleur, consistentie en geur van je ontlasting.

Mogelijke diagnostische tests die de arts kan uitvoeren zijn:

• Ontlastingsonderzoek, om de aanwezigheid van bloed te controleren
• Bloedonderzoek, om bloedarmoede of andere afwijkingen op te sporen
• Endoscopie, om de binnenkant van de slokdarm, maag en dunne darm te bekijken
• Colonoscopie, om de binnenkant van de dikke darm te bekijken
• Beeldvormend onderzoek, CT- of MRI-scan om de oorzaak van de bloeding te achterhalen

Het verband tussen zwarte ontlasting en alcoholisme

Chronisch alcoholgebruik leidt vrijwel altijd tot maag-darmproblemen die kunnen zorgen voor zwarte ontlasting. Alcohol verslaving zorgt bovendien dat iemand vaak waarschuwingssignalen negeert rondom de eigen gezondheid. Door alcoholisme kan iemand ook minder pijn en symptomen in eerste instantie ervaren, waardoor het langer duurt voordat iemand beseft hoe ernstig het probleem is. Daarnaast kan alcoholisme zorgen voor sociaal isolement. Je zoekt dan minder snel medische hulp op wanneer er bloed in je ontlasting zit.

Veilig drinken bestaat eigenlijk niet. Wel zijn er richtlijnen om zo veilig mogelijk met alcohol om te gaan. Volgens gezondheidsrichtlijnen van het RIVM ben je een overmatige drinker wanneer je meer dan 14 (als vrouw) of 21 (als man) standaardglazen alcohol per week drinkt. Volgens het CBS ben je ook een overmatige drinker wanneer je één keer per week meer dan 4 (als vrouw) of 6 (als man) standaardglazen alcohol drinkt. Voor veilig gebruik moet je hier dus onder zitten.

Lees ook: Wanneer ben je een alcoholist?

Behandelopties voor alcoholproblemen

Voor een succesvolle behandeling van een alcoholprobleem is het belangrijk dat je allereerst erkent een probleem met drinken te hebben. Hierna kun je pas echt werken aan herstel. Er zijn meerdere behandelopties mogelijk voor probleemdrinkers of verslaafden. Meestal is eerst een vorm van een alcoholdetox nodig. De ontwenning kan plaatsvinden onder medische begeleiding in een kliniek (vooral geschikt voor ernstige gevallen) of ‘gewoon’ thuis met behulp van medicijnen zoals Antabus, Naltrexon en Acamprosaat (vooral geschikt voor milde gevallen).

Na de lichamelijke ontwenning is psychologische ondersteuning erg belangrijk. Dit helpt om te begrijpen waarom je een probleemdrinker werd en de oorzaken hiervan aan te pakken. Op die manier voorkom je een snelle terugval in het drinken. Psychologische ondersteuning bestaat vaak uit een vorm van therapie, zoals CGT. Met een therapeut ga je dan aan de slag met je negatieve of ongezonde gedachten. Ook leer je copingmechanismen aan en hoe je triggers herkent en vermijdt.

Veel behandelingen houden niet volledig stand. Volgens een overzichtsstudie uit 2021 in Addiction krijgen ongeveer 4 op de 5 mensen na een behandeling te maken met een terugval. De kans op een terugval kun je wel beperken. Nazorg en terugvalpreventie helpen om te voorkomen dat je weer gaat drinken, of helpen je weer snel op het rechte pad te krijgen na een terugval. Denk bijvoorbeeld aan het regelmatig bezoeken van een AA-meeting of door deel te nemen aan andere zelfhulpgroepen.

Zoek jij hulp om te stoppen met alcohol? Bekijk onze pagina met klinieken voor alcoholproblemen of bel nu 020 – 532 0030 voor direct én persoonlijk advies van onze medewerkers over geschikte behandelopties in jouw situatie.

Veelgestelde vragen