Opiumwet

Hoe werkt de Opiumwet? Strafbare feiten en gedoogde drugs

De Opiumwet reguleert in Nederland harddrugs zoals cocaïne, heroïne en xtc en softdrugs zoals producten uit cannabis (wiet en hasj). Hoewel eigen gebruik van deze drugs in Nederland niet strafbaar is, zijn de productie, handel, vervoer en het bezit hiervan dat wel. Op deze pagina wordt uitgelegd welke drugs precies onder de Opiumwet vallen, wat strafbaar en toegestaan is, en de mogelijke aanpassingen van de Opiumwet voor designer drugs.


Wat is de Opiumwet?

De Opiumwet reguleert geest beïnvloedende middelen in Nederland. Zo wordt het bezit, handel, vervoer en de productie van verschillende middelen verboden die in het wetboek staan. De naam van de wet dateert van begin 20ste eeuw, toen Nederland en andere landen besloten om destijds populaire en verslavende drugs, met name opium, te reguleren. Na aanname van de Opiumwet in 1919 zijn er in de loop der jaren vele andere middelen aan toegevoegd.

Overtredingen worden echter niet bij alle drugs even zwaar bestraft. In de Opiumwet wordt namelijk met twee lijsten onderscheid gemaakt tussen de verschillende typen drugs, op basis van het gevaar die ze voor de volksgezondheid vormen. Op lijst I staan middelen waarvan de overheid vindt dat ze een onaanvaardbaar risico vormen voor de gezondheid (harddrugs), terwijl op lijst II de middelen staan die volgens de wetgever een minder groot risico zijn voor de volksgezondheid (softdrugs). Het bestaan van twee lijsten zorgt er volgens de Rijksoverheid voor dat er verschillende regels kunnen worden gehanteerd voor soft- en harddrugs.


Lijst I: harddrugs

Op Lijst I van de Opiumwet staan drugs waarvan de overheid het strafbaar heeft gemaakt om ze te bezitten, verhandelen, vervoeren en produceren. De drugs die hierop staan vormen volgens de Nederlandse wetgever een relatief groot gevaar voor de gezondheid.

Dit zijn enkele bekende harddrugs die in de Opiumwet staan:


Lijst II: softdrugs

Op Lijst II van de Opiumwet staan drugs waarvan de overheid vindt dat ze een minder groot risico voor de volksgezondheid vormen. Hoewel ook hier regels zijn opgesteld omtrent het bezit, de handel, productie en vervoer, wordt er over het algemeen (zeker bij kleine hoeveelheden) een lagere prioriteit toegekend aan het controleren en handhaven hiervan.

Dit zijn enkele bekende softdrugs die in de Opiumwet staan:


Strafbare feiten

Gebruik van alle drugs, zowel harddrugs als softdrugs, is volgens de Opiumwet geen strafbaar feit. De Opiumwet verbiedt wel het bezit, de handel, productie en vervoer van drugs, waarbij overtredingen van de Opiumwet van drugs op lijst I het strengst bestraft worden, in vergelijking met de softdrugs van lijst II. Door het gebruik van twee verschillende lijsten voor verschillende typen drugs, zijn er dus verschillen mogelijk in de mogelijke strafbare feiten die het Openbaar Ministerie aan iemand ten laste kan leggen. Het bekendste voorbeeld hiervan is het gedoogbeleid van softdrugs zoals wiet en hasj die in coffeeshops mogen worden verkocht.

Gedoogbeleid softdrugs

Het gedoogbeleid voor softdrugs werd in 1976 volgens J. Wever et al. in Het Tijdschrift voor de Politie ingevoerd als reactie op de groeiende drugsproblematiek in Nederland. Waar in 1961 nog het ‘Enkelvoudig Verdrag inzake Verdovende Middelen’ van de Verenigde Naties werd ondertekend, dat internationaal vandaag nog steeds het drugsbeleid van landen overziet, besluit de Nederlandse overheid in 1976 om de eigen Opiumwet aan te passen om zo op een andere wijze om te gaan met het grote aantal drugsgebruikers.

Medische en wetenschappelijke doeleinden

De Opiumwet staat de productie en het bezit van verschillende drugs wel toe wanneer dit voor medische en wetenschappelijke doeleinden is. De uitvoering hiervan staat onder strenge controle, waardoor een arts of apotheker onder meer verplicht is om een uitgebreide reeks administratieve handelingen te doorlopen voordat toestemming verleend is.

Om navolging van de regels te garanderen en misbruik te voorkomen onder zorgverleners, worden volgens de beroepsorganisatie voor apothekers, de KNMP, apothekers ook sinds 2019 beboet voor verkeerde registratie van opioïden.


Aanpassingen in de Opiumwet

De Opiumwet bestaat al meer dan 100 jaar, waardoor deze logischerwijs in de loop der jaren vele malen gewijzigd moest worden door de opkomst van nieuwe drugs en verdovende middelen. De bekendste wijziging vond plaats in 1976, toen lijst I en II werden toegevoegd en een onderscheid werd gemaakt tussen softdrugs en harddrugs. Een andere bekende aanpassing dateert uit 2012, toen Gammahydroxyboterzuur (GHB) van lijst werd veranderd (van II naar I) en voortaan als een harddrugs werd beschouwd. Volgens het Nederlandse Trimbos-instituut gebeurde dit vanwege de grote gezondheidsrisico’s die met gebruik van GHB samenhangen.


Nieuwe psychoactieve stoffen (designer drugs) en de Opiumwet

Hoewel de lijst met verboden en gereguleerde middelen op de Opiumwet lang is, staan verschillende populaire designer drugs er niet op. Deze nieuwe psychoactieve stoffen (NPS) zijn volgens R. Koning et al. in Verslaving vergelijkbaar in werking en impact als middelen die wel op de Opiumwet staan, maar vallen vooralsnog buiten de mazen van de wet.

Dit zal waarschijnlijk wel veranderen. Begin 2023 bood de minister van Volksgezondheid, Welzijn en Sport in de Tweede Kamer een wetsvoorstel aan waarin veel van deze research chemicals zouden worden opgenomen in een lijst III. Wanneer het parlement hiermee akkoord gaat, zal de verkoop, productie, bezit en handel in deze drugs ook strafbaar worden.


Veelgestelde vragen

Waar komt de naam Opiumwet vandaan?

De naam Opiumwet stamt uit begin 20ste eeuw, toen opium een wereldwijd probleem was en in Den Haag door verschillende landen het Opiumverdrag werd ondertekend. Dit verdrag moest het gebruik en de verkoop van de zeer verslavende drugs reguleren. Enkele jaren later, in 1919, kwam in Nederland de eerste Opiumwet, die tegenwoordig ook de hedendaagse geest beïnvloedende middelen dekt.

Wat zijn legale drugs die niet in de Opiumwet staan?

Legale drugs die niet in de Opiumwet staan zijn onder andere alcohol, tabakswaren en cafeïne. Deze middelen worden niet gereguleerd door de Opiumwet maar door de Warenwet.

Zijn alle drugs die niet in de Opiumwet staan legaal?

Drugs die niet in de Opiumwet staan, kunnen legaal zijn (uitdrukkelijk wettelijk toegestaan) of in een grijs gebied vallen doordat de wetgeving hierop nog niet is aangepast. Er zijn verschillende drugs die in de laatste categorie vallen, waaronder de populaire designer drugs 4-FA, 2C-B en 4-MMC. Deze drugs vallen (voorlopig) niet onder de Opiumwet maar de Warenwet, waardoor productie en verkoop ervan wettelijk gezien mogelijk is.

bel 020 - 532 0030

Ma-Vrij van 07:00 - 22:00