Psychedelica: Effecten, bijwerkingen en risico's

Psychedelica hebben verschillende positieve effecten, maar kunnen bij gebruikers ook tot ernstige bijwerkingen leiden. Het gebruik van psychedelica is daarom niet zonder risico’s. Psychedelische drugs zijn over het algemeen wel minder verslavend in hun werking op de hersenen, vergeleken met bijvoorbeeld opioïden. Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt de laatste jaren ook dat sommige psychedelica een therapeutische toepassing kunnen hebben, met veelbelovende resultaten in sommige studies. Op deze pagina leggen we uit wat je allemaal moet weten over de effecten, werking en risico’s van psychedelica.

Wat zijn psychedelica?

Psychedelica zijn psychoactieve stoffen die de waarneming en het bewustzijn van een persoon kunnen veranderen. Deze drugs worden ook vaak ’tripmiddelen’ genoemd. Ze veroorzaken meestal hallucinaties en andere intense visuele en auditieve effecten. Sommige psychedelica zorgen bovendien dat je je meer verbonden voelt met de wereld om je heen.

Het gebruik van psychedelica heeft een lange spirituele traditie. Tegenwoordig worden psychedelica vooral gebruikt voor recreatieve doelen. Ook is psychedelische therapie steeds meer in opkomst, volgens Britse onderzoekers in Neuropsychopharmacology. Moderne en klassieke psychedelica worden dan gebruikt voor het behandelen van psychische problemen.

Bekende voorbeelden van psychedelica zijn:

• LSD: Een synthetische drug met krachtige psychedelische effecten
• Psilocybine: Een psychedelische stof die in ‘speciale’ paddenstoelen zit, ook wel bekend als paddo’s en magische truffels
• DMT: Een hallucinerend middel dat in veel planten en ook het menselijk lichaam zit
• Mescaline: Een psychoactieve drug die al duizenden jaren lang wordt gebruikt
• Ayahuasca: Een hallucinerende drank die ook DMT bevat
• 2CB: Een designerdrug die is afgeleid van mescaline

Wat is de betekenis van psychedelica?

De betekenis van psychedelica is een verwijzing naar de werking van de stoffen. Het woord is afgeleid van de Griekse woorden “psyche,” wat “geest” betekent, en “deloun,” wat “onthullen” of “zichtbaar maken” betekent. Psychedelica verwijst dus naar stoffen die de geest zichtbaar maken of onthullen.

Wat is de werking van psychedelica?

De werking van psychedelica is erg complex en afhankelijk van de gebruikte middelen. Alle psychedelische drugs beïnvloeden hoe de hersenen communiceren. Ze kunnen dit echter op verschillende manieren doen.

Vrijwel altijd beïnvloeden psychedelica de neurotransmitter serotonine, volgens een studie uit 2020 in het Tijdschrift Psychiatrie. Dit is een belangrijke boodschapper in het centrale zenuwstelsel die onder meer je stemming, slaap, eetlust en perceptie reguleert. Veel psychedelische drugs veranderen de activiteit van serotonine in je lichaam. Verschillende hersengebieden worden hierdoor geactiveerd die betrokken zijn bij je visuele en auditieve waarneming, je emoties en het bewustzijn. Dit zorgt onder meer voor hallucinaties, sterke emoties en een veranderde waarneming van tijd en ruimte.

Psychedelische middelen zorgen vaak ook voor meer verbindingen tussen verschillende hersengebieden. Op die manier wordt de informatie op een andere manier verwerkt en ervaar je een ander bewustzijn. Deze werking wordt versterkt door de impact van de psychoactieve stoffen op het Default Mode Network (DMN), volgens een wetenschappelijke studie uit 2023 in International Journal of Neuropsychopharmacology. Dit is een netwerk van hersengebieden dat actief is wanneer we aan het rusten zijn of aan zelfreflectie doen. Psychedelica kunnen het DMN deactiveren, waardoor je je meer verbonden voelt met de omgeving en minder focust op jezelf.

Waarom nemen mensen psychedelica?

Mensen nemen psychedelica vooral om recreatieve, therapeutische en spirituele redenen. Ook kunnen psychedelica gebruikt worden om creativiteit te bevorderen en inspiratie op te doen.

Redenen waarom mensen psychedelica nemen zijn:

• Recreatief gebruik: Mensen kunnen psychedelische drugs innemen om te feesten, te ontspannen, of om zich beter te leren kennen.
• Therapie: Er wordt veel onderzoek gedaan naar de therapeutische toepassingen van klassieke psychedelica zoals psychedelische paddenstoelen. In sommige landen is therapie met deze stoffen ook al legaal.
• Spiritueel: Natuurlijke psychedelica (die werken door hun alkaloïden) worden al duizenden jaren gebruikt voor spirituele doelen en religieuze rituelen.
• Creativiteit en inspiratie: Het gebruik van psychedelica kan helpen bij creativiteit en om inspiratie op te doen, volgens sommige kunstenaars, schrijvers en muzikanten.

Wat zijn de bijwerkingen van psychedelica?

De bijwerkingen van psychedelica zijn divers en omvatten zowel fysieke als psychische klachten. Ze zijn afhankelijk van het ingenomen middel, de dosering, tolerantie en individuele reacties. Ook de omgeving kan een rol spelen bij de kans op negatieve emoties en lichamelijke ongemakken. Bij het gebruik van psychedelica wordt daarom aanbevolen om ze in aanwezigheid van niet-gebruikers in te nemen. Zo kan op tijd worden ingegrepen en mogelijke medische hulp worden ingeschakeld.

Mogelijke bijwerkingen van psychedelica zijn:

• Angst, paranoia en paniek
• Verwarring en desoriëntatie
• Misselijkheid en braken
• Verhoogde hartslag en bloeddruk
• Onbedoelde verstoring van de waarneming, zoals hallucinaties en illusies
• Psychose

Wat zijn de risico’s van psychedelica?

De risico’s van psychedelica zijn in potentie groot, maar hangen wel af van verschillende factoren. Mensen die psychisch kwetsbaar zijn, met bestaande psychische aandoeningen of psychische problemen, lopen bijvoorbeeld een groter risico op klachten door gebruik. Zo kunnen symptomen van schizofrenie, bipolaire stoornis of angststoornissen verergeren wanneer je bepaalde psychedelische drugs gebruikt, volgens een onderzoek uit 2023 in Systematic Reports.

De kans op een bad trip is met name groot wanneer je psychedelica in een onrustige of onveilige omgeving gebruikt. De visuele storingen en werkzame stoffen kunnen in zo’n omgeving ook eerder leiden tot ongelukken.

Mogelijke risico’s van psychedelica zijn:

• Verergeren van bestaande psychische aandoeningen of veroorzaken van psychische klachten, vooral bij mensen die al psychisch kwetsbaar zijn
• Een negatieve psychedelische ervaring, vaak een bad trip genoemd
• Interacties met andere drugs en bewustzijnsveranderende middelen, met onvoorspelbare effecten als gevolg
• Permanente geestelijke schade, zoals het ontwikkelen van Hallucinogen Persisting Perception Disorder waarbij iemand last blijft houden van visuele storingen, trillende objecten en heftige kleuren
• Ongelukken en in zeldzame gevallen risico op zelfverwonding door suïcidale gedachten
• Verslaving (vooral bij synthetische psychedelica zoals MDMA die het beloningssysteem in de hersenen meer activeren)

Psychedelica therapie

De afgelopen jaren is er steeds meer interesse voor het gebruik van psychedelica in therapie. Psychedelische therapie zou onder meer kunnen helpen bij therapieresistente depressie, angststoornissen en als aanvullende behandelmethode voor verslaving.

Wetenschappers onderzoeken nog wat de precieze therapeutische effecten en toepassingen van verschillende psychoactieve stoffen zijn. Psychedelica therapie is daarom in veel gevallen slechts een experimentele behandelmethode. Het is in Nederland nog niet toegestaan om onder medische begeleiding psychedelische paddenstoelen te gebruiken voor bijvoorbeeld depressie. In landen als Australië kan dit al wel.

Veelgestelde vragen over psychedelica