Motiverende gespreksvoering: Doel, stappen en verslavingsbehandeling

Nieuw gedrag aanleren is voor de meeste mensen een uitdaging, volgens tal van studies waaronder M. Bouton in Preventive Medicine. Motiverende gespreksvoering helpt iemand om een gewenste gedragsverandering te realiseren.

Door de motiverende gesprekstechniek(en) van een behandelaar, zoals reflectief luisteren, het stellen van open vragen en het aanmoedigen van ‘verandertaal’, wordt de intrinsieke motivatie geprikkeld om te veranderen. Op deze pagina wordt uitgelegd welke fases en stappen worden doorlopen bij motiverende gespreksvoering en hoe de behandelmethode kan worden ingezet bij verslavingen.

Wat is motiverende gespreksvoering?

Motiverende gespreksvoering (in het Engels motivational interviewing) is een gesprekstechniek waarbij iemand wordt geholpen of gestimuleerd om bepaald gedrag te veranderen. De focus ligt hierbij op het prikkelen van de intrinsieke motivatie van de ander (de gesprekspartner).

De motiverende gesprekstechniek wordt vooral in de verslavingszorg ingezet, maar vindt ook in toenemende mate toepassing in de reguliere, ‘somatische’ gezondheidszorg. Zo kan motiverende gespreksvoering helpen om de cardiovasculaire gezondheid van patiënten te verbeteren, volgens een veel geciteerde studie door D. Thompson et al. in Journal of Clinical Nursing.

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 07:00 - 22:00

Wat is het doel van motiverende gespreksvoering?

Het doel van motiverende gespreksvoering is om iemand intrinsiek te motiveren zijn huidige gedrag te veranderen. Volgens het handboek van de grondleggers van motiverende gespreksvoering, de psychologen Miller en Rollnick, is daadwerkelijk veranderen van gedrag namelijk zonder intrinsieke motivatie onmogelijk. In een motiverend gesprek leert iemand het belang van verandering inzien en wordt zo een basis gelegd voor duurzame gedragsverandering.

Wat zijn de fasen van motiverende gespreksvoering?

Motiverende gespreksvoering bestaat uit vier fases: engageren, focussen, ontlokken en plannen. Door deze fases (soms processen genoemd) ontstaat vertrouwen tussen een cliënt en behandelaar en kan worden bepaald welke gedragsverandering noodzakelijk is en hoe deze kan worden gerealiseerd. Hoewel de fases meestal in chronologische volgorde plaatsvinden, is dit volgens de grondleggers Miller en Rollnick niet altijd noodzakelijk. Naast interpersoonlijke interactie staat flexibiliteit dan ook centraal.

Fase 1: Engageren en vertrouwen opbouwen

In de eerste fase van motiverende gespreksvoering wordt een vertrouwensband opgebouwd tussen een cliënt en behandelaar. Engageren houdt in dat een open gesprek wordt gevoerd, waarbij de cliënt gevraagd wordt om breed en eerlijk te reflecteren op zijn situatie. Een gelijkwaardige relatie staat hierin centraal.

Volgens N. Lange et al. in The Nurse Practitioner zal een behandelaar hiertoe veel open vragen stellen, reflectief luisteren en waardeoordelen vermijden. Zo voelt een cliënt de ruimte en vrijheid om open te zijn en krijgt de behandelaar een goed beeld van de uitdagingen van de cliënt.

Fase 2: Focussen op de ‘wat’-vraag

Nadat een vertrouwensband is opgebouwd, kan een behandelaar zich richten op de tweede fase: het geven van richting aan het gesprek (of in de gesprekken). Volgens T. Lewis et al. in Journal of Mental Health Counseling helpt een behandelaar in deze fase om een cliënt in te laten zien welke specifieke elementen hij in zijn leven wenst te veranderen of welke verandering lastig gevonden wordt om te maken.

De focus op één of meerdere doelen wordt nooit opgelegd door de behandelaar, maar vindt altijd plaats in duidelijk overleg met een cliënt. Een behandelaar moet hiervoor niet alleen goed luisteren naar wat een cliënt zegt, maar ook letten op het non-verbale gedrag van een cliënt

Fase 3: Ontlokken van het ‘waarom’

Intrinsieke motivatie staat centraal in de derde fase. Een behandelaar zal door middel van open vragen en reflectief luisteren een cliënt proberen te ontlokken om zelf goede redenen te geven voor het maken van een verandering of het behalen van een bepaald doel.

Volgens een studie uit 2015 in Journal of Contemporary Psychotherapy is er meestal één reden die boven de rest uitsteekt. De behandelaar zal een cliënt hierbij stimuleren om uiting te geven aan uitdagingen die deze belangrijke motivatie vooralsnog in de weg staan.

Fase 4: Plannen van de ‘hoe’

In de laatste fase helpt een behandelaar om een cliënt antwoord te geven op de hoe-vraag. Een behandelaar neemt hierbij een ondersteunende rol in. Hij bepaalt of een cliënt daadwerkelijk klaar is om zijn gedrag te veranderen en helpt vervolgens om een plan van aanpak op te stellen. Belangrijk is dat de cliënt zelf (mogelijk met nudging) dit stappenplan opmaakt. Ook een vervolggesprek kan tot deze planning behoren.

Wat zijn de stappen van motiverende gespreksvoering?

Er zijn vijf stappen bij motiverende gespreksvoering:

1. Tonen van empathie. In motiverende gespreksvoering is een accepterende houding van een behandelaar cruciaal. Een cliënt moet de vrijheid voelen van een beschermde omgeving om zich voldoende open te stellen.
2. Ontwikkelen van een verschil. Een behandelaar zal in een motiverend gesprek de cliënt sturen om een verschil te beginnen zien tussen zijn huidige gedrag en mogelijk toekomstige gedrag, zodat een noodzaak en wil tot verandering kan ontstaan.
3. Ontlokken van verandertaal. Weerstand tegen verandering of onzekerheid dat verandering gaat lukken bij de cliënt is normaal, maar een behandelaar zal vermijden om hier met een cliënt direct in discussie over te gaan. De cliënt is uiteindelijk degene die argumenten moet aandragen waarmee zijn eigen weerstand en ambivalentie kan worden weerlegd en overwonnen (dit heet verandertaal).
4. Versterken van intrinsieke motivatie. De behandelaar zal de verandertaal van de cliënt zo veel mogelijk ondersteunen, zodat de intrinsieke motivatie sterker wordt en de ambivalentie kan worden overwonnen. Ook probeert de behandelaar in het gesprek het zelfvertrouwen van de cliënt te versterken.
5. Samenvatten en plannen. De laatste stap is het samenvatten van de doelen die een cliënt wil nastreven en het formuleren van een actieplan om deze doelen (de gedragsverandering) te realiseren. De behandelaar laat hierbij het initiatief zoveel mogelijk aan de cliënt.

Motiverende gespreksvoering bij verslaving

Motiverende gespreksvoering wordt vaak gebruikt bij de behandeling van een verslaving om de motivatie voor verandering te vergroten en cliënten te ondersteunen bij het overwinnen van verslavingsgedrag. Volgens K. Carroll et al. in Drug and Alcohol Dependence is de gesprekstechniek oorspronkelijk ook ontwikkeld voor verslavingsbehandelingen.

Motiverende gespreksvoering toepassen in een verslavingsbehandeling kan op verschillende manieren, waaronder:

• Laten reflecteren op de nadelen van verslaving
• Uitlokken van ‘verandertaal’, waardoor een denkproces over verandering in gang wordt gezet
• Verkennen van waarden en doelen die mogelijk zijn zonder een verslaving
• Versterken van zelfeffectiviteit door middel van reflectie
• Verkennen van tegenstrijdige gevoelens (ambivalentie) over de noodzaak om volledig te stoppen met het middelengebruik of bepaald gedrag
• Ontwikkelen van een veranderplan om het middelengebruik of gedrag te verminderen of stoppen

Veelgestelde vragen