Alcoholverslaving: Wat is het? Symptomen en behandeling

Gebruik van alcohol is maatschappelijk breed geaccepteerd. Bijna 8 op de 10 Nederlanders drinkt wel eens alcohol, volgens het Trimbos-instituut. Zo’n 15 procent van deze alcoholgebruikers heeft echter af en toe of vaak problemen met alcoholgebruik. Deze ruim 1 miljoen “zware drinkers” bevinden zich in een van de fasen van een alcoholverslaving. Dit betekent dat ze onder meer bovenmatig veel drinken en vaak fysieke en/of psychische problemen ondervinden als gevolg van dit alcoholgebruik. 

In dit artikel geven we onder meer antwoord op de vragen: wat is alcoholverslaving, hoe weet je wanneer je een alcoholverslaving hebt en wat moet je doen bij een alcoholverslaving?

Wat is alcoholverslaving?

Een alcoholverslaving is een verslaving waarbij je geregeld bovenmatig veel alcohol consumeert. Er wordt hierbij vaak een verdeling gemaakt tussen mannen en vrouwen. Het RIVM definieert een vrouw als overmatige drinker wanneer zij meer dan 14 standaardglazen alcohol per week drinkt, en een man wanneer hij meer dan 21 glazen per week drinkt. Je bent volgens het CBS ook een overmatige drinker wanneer je één keer per week een grote hoeveelheid alcohol (4 glazen voor een vrouw, 6 voor een man) drinkt. 

Wat zijn de oorzaken van een alcoholverslaving?

Een alcoholverslaving kan verschillende oorzaken hebben. Er is dan ook niet één algemene reden aan te wijzen waarom iemand verslaafd kan raken aan alcohol. In een onderzoek uit 2015 uitgevoerd door S. K. Tulu et al., wordt groepsdruk, psychologische factoren en de omgeving onder meer aangewezen als prominente factoren die bijdragen aan overmatige consumptie van alcohol. De oorzaken kunnen echter voor iedereen van meer of mindere invloed zijn.

Dit zijn enkele oorzaken van alcoholverslaving:

• Bovenmatig veel alcoholgebruik over een langere periode, waardoor je lichaam meer alcohol nodig heeft
• Een ouder of verzorger worstelt met overmatig alcoholgebruik
• Mentale gezondheidsproblemen, zoals depressies en angststoornissen
• Je bent een jongvolwassene en vatbaar voor groepsdruk
• Je voelt veel stress
• Je hebt weinig eigenwaarde
• Alcoholgebruik binnen je familie of omgeving komt veel voor
• Een familielid heeft een alcoholprobleem

Hoe ontwikkelt een alcoholverslaving zich?

Een alcoholverslaving ontwikkelt zich over 5 verschillende fases. Volgens een klassieke studie door E. Morton Jellinek verloopt alcoholisme altijd via een voorspelbare progressie. Dit betekent dat bij toenemend alcoholgebruik steeds meer lichamelijke en geestelijke symptomen zich ontwikkelen en een grotere afhankelijkheid aan alcohol ontstaat. Omdat tegelijkertijd de zelfkritiek verdwijnt, worden deze problemen lange tijd ontkend. Wanneer je uiteindelijk wel wilt stoppen met alcohol, kun je dit daarom vaak niet meer zonder professionele hulp.

De 5 fases van een alcoholverslaving zijn:

• Fase 1: Experimenteren. Je experimenteert met verschillende vormen van alcohol en binge drinken
• Fase 2: Tolerantie. Naarmate je meer alcohol drinkt, neemt de tolerantie toe en heb je steeds meer nodig voor dezelfde effecten.
• Fase 3: Problematisch gebruik. Het problematisch alcoholgebruik zorgt voor negatieve effecten, wat jezelf ook inziet, maar je blijft desondanks drinken.
• Fase 4: Fysieke afhankelijkheid. Zonder alcohol krijg je last van onthoudingsverschijnselen, van fysieke rillingen tot angst en depressieve gevoelens.
• Fase 5: Alcoholisme. Je bent nu zowel lichamelijk als geestelijk afhankelijk. Het langdurig alcoholmisbruik zorgt voor ernstige klachten en ziektes, waaronder kanker en leverschade.

Welke symptomen wijzen op een alcoholverslaving?

Symptomen die op een alcoholverslaving wijzen zijn onder meer regelmatige blackouts, een hoge tolerantie voor alcohol en ontwenningsverschijnselen wanneer je geen alcohol drinkt. Een alcoholverslaving zorgt vaak ook voor een duidelijke gedragsverandering, volgens een studie uit 2018 in Psychological Medicine. Verder kunnen fysieke symptomen zoals huiduitslag en vlassig haar een indicatie zijn van problematisch alcoholgebruik.

Zie hier zelf het verschil tussen voor en na foto’s na het stoppen met alcohol

Lichamelijke symptomen

Mogelijke lichamelijke symptomen van een alcoholverslaving zijn:

• Fysieke klachten zoals vermoeidheid en slapeloosheid, huidproblemen en verzwakte spieren
• Tintelingen of gevoelloosheid op bepaalde plekken van het lichaam
• Gewichtsverlies (of juist toename)
• Een black out terwijl je dronk of geheugenproblemen in het algemeen
• Ziektes gelinkt aan alcoholgebruik, waaronder leverproblemen en Korsakov
• Ontwenningsverschijnselen wanneer je niet drinkt (denk onder meer aan misselijkheid, overgeven en rillingen)

Psychische symptomen

Mogelijke psychische symptomen van een alcoholverslaving zijn:

• Een voortdurende zucht naar alcohol, ook wel bekend als cravings
• Verlies van controle
• Stemmingswisselingen en andere gedragsveranderingen
• Angst en depressie

Sociale signalen

Mogelijke sociale signalen van een alcoholverslaving zijn:

• Isolatie, iemand trekt zich steeds meer terug uit sociale activitieiten en contacten
• Problemen op werk/studie, zoals vaker ziek melden en slechtere prestaties
• Relationele problemen
• Verwaarlozing verplichtingen
• Financiële problemen omdat steeds meer geld wordt besteed aan drinken

Wat zijn de risico’s van alcoholverslaving?

De risico’s van alcoholverslaving zijn breed. Problematisch drinkgedrag heeft niet alleen negatieve gevolgen voor je lichamelijke gezondheid, maar beïnvloedt op verschillende manieren je leven. Iemand die verslaafd aan alcohol is, zakt vaak ook psychisch en sociaal steeds verder in een gat. Door de lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid is het lastig om deze risico’s te beperken of vermijden.

Enkele risico’s van alcoholverslaving zijn:

• Gezondheidsrisico’s, zoals chronische leverschade, geheugenproblemen en kanker
• Sociale gevolgen, bijvoorbeeld verlies van vrienden en groeiende eenzaamheid
• Werkgerelateerde problemen, waaronder het verliezen van je baan
• Juridische consequenties, zoals gearresteerd worden voor rijden onder invloed
• Financiële impact, waarbij schulden oplopen omdat je voortdurend wilt drinken

Welke behandelingen zijn er voor alcoholverslaving?

Er zijn voor alcoholverslaving verschillende behandelingen mogelijk, van medicatie om het verlangen naar alcohol weg te nemen tot een klinische opname om de onderliggende oorzaken van de verslaving intensief aan te pakken. De geschiktheid van een behandeling hangt af van meerdere factoren. Zo kan zelf stoppen of minderen van alcohol bij een ernstige verslaving erg gevaarlijk zijn zonder medische begeleiding. In het beginstadium van verslaving is het echter vaak wel mogelijk om veilig ambulante behandelingen te volgen.

Eerste stappen bij behandeling alcoholverslaving

De eerste stap voor behandeling van alcoholverslaving is meestal de huisarts. Deze stelt een diagnose vast van alcoholisme of kan je hiervoor doorverwijzen naar specialisten in de verslavingszorg. De huisarts heeft als eerste aanspreekpunt ook de mogelijkheid om medicijnen voor te schrijven die helpen bij stoppen met alcohol. Zo helpt acamprosaat om alcoholcravings te verminderen en kun je naltrexon gebruiken voor het beperken van de vervelende afkickverschijnselen.

De huisarts zal je bij een ernstige verslaving meestal doorverwijzen naar de gespecialiseerde verslavingszorg. Deze voeren dan een intake en diagnose uit om vast te stellen aan welke behandeling behoefte is. Een verwijzing naar professionele hulp kan ook worden gegeven wanneer medicijnen niet aanslaan of als je zelf aangeeft dat je intensieve behandeling nodig hebt om te stoppen met alcohol. Volgens Zweeds onderzoek in het wetenschappelijke tijdschrift PLoS blijkt dat begeleiding door een hulpverlener aanzienlijk de kansen op succesvolle zelfbehandeling verhoogt.

In acute situaties, waarin je bijvoorbeeld last hebt van ernstige gezondheidsproblemen door het drinken, is het mogelijk dat je eerst wordt opgenomen in het ziekenhuis. Meestal volgt hierna een behandelingstraject voor de verslaving zelf.

Behandelmogelijkheden voor alcoholisme

Een behandeling voor alcoholisme kan verschillende vormen aannemen. Zo kun je op afstand online therapie volgen of een dagbehandeling starten waarbij je wekelijks een dag of meerdere dagen een programma in een kliniek volgt. Bij een beginnende verslaving is het vaak een optie om op afstand een traject te volgen; dit wordt een ambulante behandeling genoemd. Je hoeft je thuissituatie dan niet te verlaten. Bij ernstig verslavingsgedrag of als eerdere ambulante behandelingen niet werkten, kun je kiezen voor klinische opname. Ook bij een beginnende verslaving kun je kiezen om meteen te worden opgenomen. Vaak is klinische hulp namelijk het meest effectief om terugval te voorkomen.

Welke vorm van behandeling je ook kiest, het is belangrijk dat er altijd zorg wordt geboden die past bij jouw situatie. Volgens onderzoek uit 2017 in Journal of Substance Abuse Treatment heeft een persoonlijke benadering namelijk een veel grotere succeskans dan een standaardbehandeling.

Behandelmethoden alcoholverslaving

Een alcohol detox is meestal de eerste stap van elk behandeltraject voor iemand die ernstig verslaafd aan alcohol is. Een begeleide lichamelijke ontwenning helpt je om te gaan met de ontwenningsverschijnselen en is een belangrijke stap richting herstel tijdens de verdere behandeling. Zowel een ambulante detox als klinische detox zijn mogelijk.

Na afloop van de ontwenning kun je verder worden behandeld via verschillende methoden. In de eerste plaats medicatie om het stoppen te ondersteunen, zoals disulfiram en naltrexon. Deze medicijnen kunnen erg effectief zijn, maar nemen niet de onderliggende oorzaken van de verslaving weg. Hiervoor moet je in therapie. Vooral cognitieve gedragstherapie wordt veel toegepast in de verslavingszorg. Je leert hiermee te begrijpen waarom je bepaalde dingen doet en hoe je negatieve gedachten kunt veranderen.

Mogelijke behandelmethoden van alcoholverslaving zijn:

• Detoxificatie
• Medicatie
• Psychologische behandeling
• Groepstherapie
• Nazorg

Wat te doen bij een alcoholverslaving? Er zijn verschillende manieren waarop je buitensporig alcoholgebruik kunt tegengaan en een verslaving aan alcohol kunt behandelen. Welke behandelmethode het beste werkt is afhankelijk van de situatie, hoe vergevorderd de verslaving is en het karakter van de persoon. Een

Uit onderzoek in 2017 gepubliceerd in het wetenschappelijke tijdschrift Hieronder lichten we de meest voorkomende behandelmethoden bij alcoholverslaving toe.

Vanuit jezelf stoppen

In theorie kun je een alcoholverslaving zelf behandelen. In het extreme geval betekent dit dat de gebruiker op eigen wilskracht resoluut voor een langere periode stopt met alcoholgebruik. Dit vereist allereerst de erkenning dat je alcoholgebruik problematisch is.

Voor een succesvolle uitkomst moet je ook de nodige zelfdiscipline hebben, zeker wanneer alcohol nog steeds in je omgeving veel wordt gebruikt. Stoppen met drinken is niet eenvoudig.

Medicatie

Er zijn verschillende medicijnen beschikbaar die kunnen helpen bij het behandelen van een alcoholverslaving,

Psychologische begeleiding

Psychische oorzaken en problemen spelen een belangrijke rol bij een alcoholverslaving. Het is daarom verstandig om ook aandacht te schenken aan het psychologische aspect. Dit kan een psycholoog of andere zorgprofessional zijn, maar ook steungroepen voor mensen die worstelen met een alcoholverslaving.

Afkickkliniek voor alcoholverslaving

Het is voor veel mensen lastig om zelf een alcoholverslaving succesvol te behandelen. Zeker wanneer de alcoholverslaving zich in een vergevorderd stadium bevindt en de afhankelijkheid groot is geworden. Een afkickkliniek gericht op alcoholverslaving is daarom de meest effectieve methode voor het behandelen van een alcoholverslaving. In dat geval word je fulltime door professionals behandeld en verklein je het risico dat je door je omgeving of uit eigen beweging wordt aangezet tot opgeven. Bel 020- 532 003 voor een consult over wat de beste optie voor behandeling is.

Wat kost een alcoholverslavingsbehandeling?

Een alcoholverslavingsbehandeling kost in Nederland met name het eigen risico. De zorgverzekering vergoedt in veel gevallen namelijk je behandeling, van medicijnen tot een opname in een kliniek. Zelfs in het buitenland kan je behandeling vergoed worden (lees meer over afkicken in het buitenland). Een doorverwijzing van je huisarts of voorschrift voor een medicijn is meestal wel nodig om de kosten vergoed te krijgen.

Niet elke behandeling wordt vergoed en verschillen bestaan tussen verzekeraars. Behandeling in een privékliniek moet je vaak zelf gedeeltelijk betalen, vooral voor aanvullende opties zoals een eenpersoonskamer of speciale behandelprogramma’s als kunsttherapie. Ook dekt een verzekeraar niet de kosten voor bijvoorbeeld vervoer naar de kliniek. Check altijd de polis van je verzekeraar over welke zaken wel en niet worden vergoed, zodat je niet voor verrassingen komt te staan.

Hoe voorkom je terugval na behandeling?

Je voorkomt terugval na behandeling door een combinatie van nazorg, leefstijlaanpassingen en een ondersteuningsnetwerk. Het is belangrijk om te erkennen dat terugvalpreventie een continu proces is. Je blijft hierdoor alert op het herkennen en vermijden van triggers. Terugval help je verder te voorkomen door het leren en toepassingen van copingstrategieën, zoals ontspanningstechnieken en hobby’s. Ook leefstijlaanpassingen spelen een belangrijke rol. Zo werk je aan je mentale gezondheid en help je de verleiding van alcohol te weerstaan. Ten slotte is het belangrijk om een betrouwbaar netwerk te hebben van vrienden en familieleden om je te ondersteunen in moeilijke omstandigheden.

Wat kunnen naasten doen?

Naasten kunnen verschillende dingen doen om de ernst van een verslaving te beperken en herstel te ondersteunen. Zo kun je alert zijn op signalen van een drankprobleem en grenzen stellen om het drinken te beperken. Tegelijkertijd is het belangrijk om ook aan je eigen welzijn te denken en de verantwoordelijkheid voor een verslaving niet zelf te dragen.

Dit kunnen naasten doen bij alcoholverslaving:

• Signalen herkennen, zoals veranderingen in gedrag, sociale problemen en fysieke symptomen
• Hulp inschakelen, van een huisarts tot een kliniek
• Grenzen stellen om gedrag te nudgen en je eigen welzijn te ondersteunen
• Zorg voor eigen ondersteuning, zoals counseling
• Interventie mogelijkheden

Lees meer over hulp voor familieleden bij verslaving

Wat zijn de afkickverschijnselen bij een alcoholverslaving?

Wanneer iemand van een alcoholverslaving probeert af te komen, zijn er verschillende lichamelijke en geestelijke afkickverschijnselen van alcohol mogelijk. Sommigen hiervan treden al op binnen enkele uren of dagen nadat je stopt met drinken, terwijl andere (vaak psychische) ontwenningsverschijnselen zich pas na enkele weken manifesteren. De ernst en mate van deze symptomen verschillen per persoon en zijn onder meer afhankelijk van hoe vergevorderd de verslaving al is.

Dit zijn mogelijke afkickverschijnselen bij een alcoholverslaving:

• Trillende handen
• Misselijkheid
• Zweten
• Vermoeidheid
• Onrustig gevoel
• Spierkrampen
• Hoge bloeddruk
• Pijn aan de lever

Veelgestelde vragen over alcoholverslaving

Hoe weet ik of ik een alcoholverslaving heb?

Je kunt een alcoholverslaving hebben wanneer je bovenmatig drinkt (meer dan 1 of 2 standaardglazen alcohol per dag) en lichamelijke en geestelijke symptomen merkt als gevolg van je alcoholgebruik.

Wat zijn de kosten van een alcoholverslaving behandeling?

De kosten van alcoholverslaving behandeling worden door Nederlandse zorgverzekeraars vaak vergoed. Zo vergoeden zorgverzekeraars de kosten van een behandeling in afkickkliniek en kunnen medicijnen tegen een alcoholverslaving vergoed worden.

Hoe kan ik voorkomen dat ik terugval in alcoholverslaving na behandeling?

Je kunt een terugval in alcoholverslaving voorkomen door een omgeving waarin alcoholgebruik wordt aangemoedigd te vermijden en steun te vinden bij zelfhulpgroepen van lotgenoten.

Hoe kan ik familie en vrienden ondersteunen die lijden aan alcoholverslaving?

Je kunt familie en vrienden die aan een alcoholverslaving lijden ondersteunen door het gebruik van alcohol hun in directe omgeving te vermijden, problemen bespreekbaar te maken en professionele hulp in te schakelen.