Koopverslaving

Koopverslaving: troost lijkt te koop, maar tegen welke prijs

De term koopverslaving wordt gebruikt om te verwijzen naar een pathologisch patroon van overdreven winkelen of shoppen, gewoonlijk geassocieerd met een negatieve emotionele toestand. Koopverslaafden zijn geneigd storen hun geld en tijd aan het winkelen, in plaats van het besteden ervan aan meer constructieve ondernemingen zoals het betalen van rekeningen of spaargeld. Ze kunnen ook verslaafd geraken aan luxe items die ze niet nodig hebben, wat kan leiden tot schuldproblemen. Hoewel koopverslaving algemeen wordt beschouwd als een psychische aandoening, wordt het nog niet door elke medische autoriteit erkend als zodanig.


Wat is een koopverslaving?

Een koopverslaving is een psychische aandoening waarbij je de controle over je winkel- en koopgedrag kwijt ben geraakt en obsessief bezig bent shoppen.

Mensen met een koopverslaving proberen hun emoties te beïnvloeden of een gevoel van controle te vinden door het kopen van spullen. Koopverslaafd zijn wordt ook wel oniomanie genoemd, maar ook de termen shopaholic, shopverslaving en koopzucht worden veel gebruikt.


Welke typen koopverslaving zijn er?

Koopverslavingen zijn grofweg in te delen in vier categorieën:

  • De emotioneel-reactieve koper: koopt dwangmatig spullen om een emotionele pijn of leegte te compenseren, zoekt troost en afleiding.
  • De fanatieke koper: wil altijd de perfecte aankoop doen, ook al is deze aankoop eigenlijk niet nodig.
  • De verzamelaar: wil graag zo veel mogelijk spullen binnen een specifieke categorie hebben.
  • De koopjesjager: jaagt op koopjes, kan spullen ‘voor die prijs toch niet laten liggen?’.

Wanneer ben je koopverslaafd?

Of iemand verslaafd is aan shoppen, hangt vooral af van de beleving en het gebrek aan controle van het koopgedrag. Niet iedereen die veel koopt is direct verslaafd. Wanneer je dwangmatig en obsessief bezig bent met spullen kopen, de beleving van winkelen gebruikt om te ontsnappen aan je dagelijkse leven en/of problemen en daarbij de controle over je gedrag verloren bent, dan spreken we van een koop verslaving.


Hoe werkt een koopverslaving?

Onze hersenen produceren tijdens het kopen van spullen allerlei chemische stofjes die ons prettig laten voelen. Genot en euforie zorgen ervoor dat we tijdelijk opgaan in het moment en even ontsnappen uit de realiteit. Je zou winkelen daarom kunnen zien als een maatschappelijke drug; ééntje waar je ook verslaafd aan kunt raken.

De drang om steeds maar weer spullen te kopen, wordt veroorzaakt door de aanmaak van dopamine in onze hersenen. Dopamine staat ook wel bekend als het gelukshormoon: het veroorzaakt gevoelens van genot en euforie. Een aankoop doen zorgt voor extra productie van deze stof. Het gaat een koop verslaafde niet zozeer om de spullen die gekocht worden, maar om het gevoel wat het ‘shot’ dopamine veroorzaakt. Net als bij drugsverslavingen en andere gedragsverslavingen (zoals gokken, eten en gamen) zorgt een overactief en overgestimuleerd dopaminesysteem voor het verslavende gedrag.


De kenmerken van een koopverslaving

De belangrijkste signalen waaraan je een koopverslaving bij jezelf of een bekende kunt herkennen, zijn:

  • Je winkelt om je beter te voelen, pijn te verzachten of een gevoel van controle te vinden.
  • Je koopt (bijna) altijd meer dan je van plan was te kopen.
  • Je koopt spullen die je eigenlijk niet nodig hebt.
  • Je uitgavenpatroon ligt hoger dan dat je eigenlijk kunt betalen.
  • Je schaamt je of voelt je schuldig over de aankopen die je gedaan hebt.
  • Je liegt tegen je partner, kinderen, familie en vrienden over je aankopen.
  • Je probeert gekochte spullen te verbergen.
  • Je hebt veel spullen in huis die je nog nooit gebruikt hebt.
  • Je denkt de hele tijd aan kopen en aan winkelen.
  • Je voelt je onrustig en angstig als je niet kan winkelen.
  • Je hebt een geheime pinpas of creditcard om je aankopen mee te doen.
  • Je pint stiekem extra om zo met contant geld je aankopen te betalen.

Gevaar herkenning

Wanneer je jezelf in drie of meer van de volgende punten herkent, dan is er sprake van een serieuze en gevaarlijke situatie waarin het inschakelen van professionele hulp essentieel is:

  • Je bent obsessief bezig met kopen en hebt geen controle over je impulsen. Je bent vaker bezig winkelen en koopt meer dan je van plan was.
  • Je hebt meerdere keren geprobeerd je koopgedrag aan te passen, maar valt steeds terug in je oude patronen.
  • Je bent veel tijd kwijt aan winkelen en gerelateerde activiteiten, meer tijd dan je eigenlijk hebt.
  • Je hebt last van oncontroleerbare impulsen: ook al weet je dat je iets niet nodig hebt, je koopt het toch omdat je de drang niet kun weerstaan.
  • Je koopgedrag veroorzaakt problemen in je dagelijkse leven, zoals je werk, hobby’s en/of school. Je verwaarloost je verantwoordelijkheden.
  • Je koopgedrag veroorzaakt problemen in je sociale relaties met vrienden en familie. Je verwaarloost je sociale contacten en raakt steeds meer geïsoleerd.
  • Je gebruikt je koopgedrag om je emoties te beïnvloeden, mentale pijn te verzachten en/of een gevoel van controle te vinden.
  • Je koopgedrag veroorzaakt ernstige problemen en gevaarlijke situaties op financieel gebied, maar toch krijg je je koopgedrag niet onder controle.
  • Je blijft overmatig winkelen, ondanks dat je weet dat dit mentale problemen, zoals depressieve gevoelens, veroorzaakt of verergert.
  • Je moet steeds vaker winkelen of meer artikelen kopen om hetzelfde gevoel van controle te ervaren of dezelfde effecten op je emoties te voelen.
  • Je voelt een grote onrust, frustratie of zelfs woede wanneer je niet kunt kopen terwijl je dat wel wilt.

Wat zijn de gevolgen van een koopverslaving?

Financieel

Iemand met een serieuze koopverslaving komt vaak al snel in geldproblemen. Door teveel (onnodige) aankopen te doen, kan er een gat ontstaan in je persoonlijke begroting. Dit kan er uiteindelijk voor zorgen dat je je huur of hypotheekkosten niet meer kunt betalen, of dat je geen noodzakelijke artikelen zoals eten en drinken meer kunt kopen.

Het risico op ernstige financiële problemen, die in korte tijd enorm kunnen oplopen, is bij een koopverslaving groot. Op het moment dat je begint te lenen om je koopgedrag in stand te kunnen houden, schuif je je financiële problemen voor je uit. De klap zal hierdoor alleen maar groter worden: wanneer leningen niet afbetaald kunnen worden, kom je al snel in aanraking met deurwaarders, dwangsommen en in extreme gevallen zelfs met huisuitzettingen of beslagleggingen.

Sociaal

Een typisch aspect van verslavingen is dat wanneer je aan een ernstige verslaving lijdt, dit een steeds grotere impact op je leven gaat hebben. Doordat je steeds meer tijd en energie moet steken in het ‘onderhouden’ van je verslaving, ga je (vaak onbedoeld) steeds meer factoren in je leven verwaarlozen. Hobby’s spelen een steeds minder grote rol in je leven en je prestaties op school of werk gaan langzaam maar zeker achteruit.

Je steekt minder tijd in het onderhouden van je sociale contacten, misschien ook omdat je je onbegrepen voelt of je schaamt voor je verslaving. Liegen en bedriegen is een eigenschap van verslavingen die er voor zorgt dat je op een gegeven moment op een sociaal eiland belandt: niemand kent de echte ‘jij’ nog en je moet een show opvoeren om je verslaving verborgen te houden. Hierdoor kun je je erg eenzaam en depressief gaan voelen.

Emotioneel

Gedragsverslavingen, waar een koopverslaving een voorbeeld van is, hebben een enorme impact op je emotionele en mentale toestand. Door te shoppen probeer je een bepaalde leegte in jezelf te vullen: het kan je een gevoel van controle en macht geven of helpen met het maskeren van een emotionele pijn. Dit gevoel van controle of troost houdt alleen nooit lang stand, waardoor je je waarschijnlijk nog slechter gaat voelen dan vóór je impulsieve koopgedrag.

Schaamte en walging van je eigen gedrag komen vaak voor en zorgen ervoor dat je nog kwetsbaarder wordt voor een volgende impulsieve aankoop. Deze vicieuze neerwaartse spiraal kan uiteindelijk leiden tot serieuze depressies, angststoornissen en andere psychische aandoeningen.


Hulp bij een koopverslaving

Een koopverslaving gaat je leven langzaam maar zeker steeds meer beheersen. De gevolgen kunnen desastreus zijn. Het is daarom belangrijk om, als je jezelf in het bovenstaande verhaal herkent, te beginnen met accepteren dat er een probleem is ontstaan waar je de controle over kwijtgeraakt bent. Dit is een lastige en pijnlijke stap. Erkennen dat je hulp nodig hebt is echter wél de eerste stap naar een nieuw leven.

Praten over je verslavingsprobleem doet veel mensen goed. Durf je het niet aan om met een vriend of familielid over dit onderwerp te praten? Je kunt altijd terecht bij je huisarts. Door het beroepsgeheim van een arts, kun je je huisarts beschouwen als een vertrouwenspersoon.

Professionele hulp is vrijwel altijd nodig om een serieus verslavingsprobleem succesvol aan te pakken. Verslavingen zijn vaak het gevolg van onopgeloste trauma’s en pijn uit het verleden. Samen met psychiaters, medische professionals en therapeuten ga je op zoek naar wat jouw beweegt, wat je tegenhoudt en wat je verder helpt.

Een opname in een afkickkliniek is een grote stap, maar geeft vaak wel de grootste kans op een succesvol herstel. Gebruik de knop ‘Locatie vinden’ bovenaan deze pagina om in contact te komen met een kliniek in jouw regio. Jouw probleem, jij als persoon en jouw herstel staat altijd centraal.


Veelgestelde vragen over een koopverslaving

Wat is een koopziekte?

Een koopziekte, ook bekend als oniomanie of compulsief koopgedrag, is een gedragsstoornis waarbij een persoon een oncontroleerbare drang heeft om voortdurend spullen te kopen, ongeacht de financiële gevolgen of de noodzaak van de aankoop. Het wordt vaak gekenmerkt door impulsief en herhaaldelijk koopgedrag dat leidt tot persoonlijke, sociale en/of financiële problemen.

Wat is de oorzaak van koopziekte?

De oorzaak van koopziekte is nog niet volledig begrepen en kan variëren van persoon tot persoon. Het wordt echter vaak geassocieerd met psychologische factoren zoals het verlangen naar acceptatie, het vermijden van negatieve emoties of stress, of het zoeken naar opwinding.

Nog geen reacties

Doe mee met de discussie en plaats een reactie

bel Bel ons voor advies