Burn-out behandeling: Hoe herstel je van een burn out (2024)
Een burn-out behandeling is een traject waarin je door therapie en andere behandelmethoden herstelt van uitputting en leert hoe je overbelasting kunt voorkomen. Volgens de Nationale Enquête Arbeidsomstandigheden uit 2023 heeft 19% van alle werknemers in Nederland burn-out klachten. Toch zoeken veel mensen vaak te laat hulp wanneer ze een burn-out krijgen, bijvoorbeeld omdat ze de symptomen hiervan niet direct herkennen. Op deze pagina vind je uitleg over wat een burn-out precies inhoudt en bij welke klachten je hulp moet zoeken. Ook bespreken we hoe behandeling van burn-out eruit kan zien.
Inhoud
Wat is een burn out?
Een burn-out is een aandoening waarbij je fysiek, mentaal en emotioneel uitgeput bent door langdurige stress en overbelasting. Je herkent het aan verschillende lichamelijke en mentale klachten zoals chronische vermoeidheid, spierpijn in de nek en schouders, concentratieproblemen en verminderd zelfvertrouwen. Ook zorgt burn-out voor gedragsveranderingen. Zo raakt iemand sneller geïrriteerd, trek je je terug uit sociale situaties en ontstaat problematisch gebruik van alcohol of andere middelen als copingmechanisme.
De klachten en veranderingen door burn-out worden vaak laat opgemerkt, volgens onderzoeker Arno van Dam van Tilburg University. Hierdoor duurt herstel langer en neemt de kans op chronische klachten toe. Door op tijd signalen te herkennen van langdurige stress en overspanning, kan de schade beperkt blijven.
Stress is een normale reactie op uitdagingen waardoor het lichaam korte tijd beter kan presteren. Mensen kunnen overspannen raken wanneer de stressvolle situaties aanhouden en er onvoldoende herstelmomenten zijn. Wanneer je in deze fase geen rust en ontspanning pakt, kan een burn-out zich ontwikkelen. Je lichamelijke en mentale tank raken dan volledig leeg. Herstel hiervan kost vaak maanden of zelfs jaren en vereist vaak therapie.
Wanneer moet je hulp zoeken bij burn-out klachten?
Je moet hulp zoeken bij burn-out klachten bij de eerste signalen hiervan, zodat je sneller kunt herstellen en het risico op langdurige klachten beperkt blijft. Enkele symptomen van een mogelijke burn-out zijn onverklaarbare vermoeidheid, prikkelbaarheid, concentratieproblemen en lichamelijke klachten zonder duidelijke oorzaak. Neem contact op met de huisarts wanneer je vermoedt dat je een burn-out krijgt. Deze zal dan vaststellen of er inderdaad sprake is van een burn-out en je eventueel doorverwijzen naar een specialist voor behandeling hiervan. Soms leidt een burn-out tot acute gevaarlijke situaties, bijvoorbeeld door suïcidale gedachten of heftige angstaanvallen. Zoek hierbij onmiddellijk medische hulp.
Zelftest burn-out
Hieronder vind je een korte zelftest met stellingen die een indicatie geven van burn-outklachten. Beoordeel elke stelling met een score tussen de 0 (helemaal niet) en 4 (altijd).
- Ik voel me lichamelijk en geestelijk uitgeput aan het einde van de dag.
- Het kost me moeite om ’s ochtends op te staan en de dag te beginnen.
- Ik merk dat ik me steeds vaker geïrriteerd voel.
- Ik heb het gevoel dat ik me niet goed meer kan concentreren op mijn werk of dagelijkse taken.
- Ik voel me emotioneel leeg of afgestompt.
- Ik heb moeite met het nemen van beslissingen, ook over simpele dingen.
- Ik merk dat ik vaker negatieve gedachten heb over mezelf of mijn prestaties.
- Ik heb minder interesse in activiteiten die ik normaal leuk vind.
- Ik trek me terug van sociale activiteiten en contacten.
- Ik slaap slecht, ondanks dat ik me moe voel.
Tel je score op. Bij een totale score van 0–10 punten lijkt er geen sprake te zijn van burn-outklachten. 11–20 punten geeft aan dat je in de eerste fase van overbelasting zit. Bij 21–30 punten zijn er duidelijke tekenen van overbelasting en is het verstandig om je situatie te bespreken met een huisarts of andere zorgverlener. Een score van 31 – 40 punten betekent dat je zeer waarschijnlijk al in een burn-out zit en hulp moet zoeken bij de huisarts of specialist.
Welke soorten burn-out bestaan er?
Er bestaan verschillende soorten burn-out met elk hun eigen kenmerken en oorzaken. Hoewel mensen bij burn-out vaak denken aan overbelasting op werk, komt de aandoening ook veel voor in andere situaties. Het is belangrijk om hier alert op te zijn, zodat je op tijd hulp zoekt wanneer een burn-out ontstaat.
Enkele soorten burn-out zijn:
- Werkgerelateerde burn-out: Ontstaat bij langdurige blootstelling aan een hoge werkdruk, een gebrek aan controle over je eigen taken en te weinig waardering
- Burn-out bij mantelzorgers: Combinatie van emotionele belasting, fysieke inspanning en sociale isolatie tijdens het verzorgen van anderen
- Studiegerelateerde burn-out: Uitputting door een hoge studiedruk, onzekerheid over de toekomst en het gevoel dat je moet presteren voor je omgeving
- Corona burn-out: Een ophoping van factoren als langdurige onzekerheid, het sociaal isolement en veranderingen in de werk-privébalans zoals thuiswerken
- Ouderlijke burn-out: Ouders die geen ruimte voor zichzelf nemen (bijvoorbeeld door codependency) of overbelast raken bij het verzorgen van hun kinderen door een gebrek aan ondersteuning en andere verantwoordelijkheden
Hoe wordt een burn-out vastgesteld?
Een burn-out wordt vastgesteld door een zorgvuldige evaluatie van zorgverleners zoals je huisarts, een bedrijfsarts en een psycholoog. Diagnose van een burn-out is complex omdat de klachten ook het gevolg kunnen zijn van andere aandoeningen zoals depressie, een angststoornis en schildklierproblemen. Een burn-out wordt vooral verward met depressie, volgens een studie uit 2015 in Clinical Psychology Review. Symptomen zoals vermoeidheid, somberheid en het verlies van interesse komen namelijk bij beide aandoeningen voor. Depressie heeft echter bredere oorzaken (waaronder genetische) en leidt mogelijk tot diepere (met name emotionele) klachten.
Vanwege de complexiteit van burn-out zijn verschillende zorgverleners betrokken om mogelijke oorzaken uit te sluiten. Tijdens dit proces vul je vragenlijsten in, voer je gesprekken over je dagelijks leven en slaappatronen, en word je lichamelijk onderzocht via bijvoorbeeld bloedonderzoek. Aan de hand hiervan ontstaat een goed beeld van de symptomen en de context waarin ze zich voordoen.
Welke behandelmethoden zijn er voor een burn-out?
Er zijn verschillende behandelmethoden voor een burn-out, maar psychotherapie is het meest populair in een behandeling, volgens Zweedse onderzoekers in Behavior Therapy. Dit betekent dat je gesprekken voert met een psycholoog of psychiater om de oorzaken van je klachten beter te begrijpen en weg te nemen. Vooral de cognitieve gedragstherapie benadering is effectief om negatieve gedachten te veranderen. Daarnaast richten verschillende behandelmethoden zich op het verminderen van stress.
Mogelijke behandelmethoden voor een burn-out zijn:
- Psychotherapie, met name cognitieve gedragstherapie
- Mindfulness
- Lichaamsgerichte therapie
- Online behandeling, waarbij je online therapie krijgt en modules volgt op afstand
Waar kun je terecht voor burn-out behandeling?
Je kunt voor burn-out behandeling terecht bij een psycholoog of in een kliniek. Ook zijn er tegenwoordig steeds meer mogelijkheden voor een behandeling op afstand. Welke behandeling geschikt is, hangt af van de ernst van je klachten en beschikbaarheid. Ook kun je in een latere fase van herstel overschakelen naar minder intensieve en minder regelmatige vormen van behandeling.
Mogelijke opties voor burn-out behandeling zijn:
- Ambulante behandeling: Je voert regelmatig gesprekken met een therapeut of coach, maar volgt geen intensieve behandeling. Vooral geschikt voor milde tot matige klachten.
- Dagbehandeling: Je volgt enkele dagen per week een intensief programma in een kliniek, maar gaat wel dagelijks weer naar huis. Biedt een gestructureerde ondersteuning zonder volledige opname.
- Klinische opname: Je verblijft tijdelijk in een gespecialiseerde instelling om je volledig te richten op het herstellen van een burn-out. Met name geschikt bij ernstige klachten en wanneer eerdere behandelingen niet aanslaan.
- Thuisbehandeling: Je ontvangt hulp aan huis via thuisbezoeken van een therapeut of coach. Nuttig bij mensen die niet kunnen of willen reizen voor een behandeling.
- E-health mogelijkheden: Je volgt via het internet therapie, modules voor zelfhulp en trainingen voor bijvoorbeeld mindfulness. Biedt flexibiliteit en toegankelijkheid, maar bij ernstige klachten niet altijd geschikt.
Hoe lang duurt een burn-out behandeling?
Een burn-out behandeling duurt gemiddeld 6 tot 12 maanden en wordt vaak ingedeeld in drie verschillende fases. De precieze behandelingsduur bij burn-out varieert echter sterk, volgens de Finse arbeidspsycholoog Ulla Kinnunen. Deze hangt onder meer af van de ernst van de burn-out, de intensiteit van een behandeling en individuele factoren. Steun van de omgeving en het succesvol wegnemen van de oorzaken van de burn-out, zoals een nieuwe werkgever, versnellen vaak het herstel. Terugvalpreventie is ook belangrijk om te zorgen dat het burn-out herstel niet teniet wordt gedaan.
De drie fases van een burn-out behandeling zijn:
- Rustfase: Gericht op het verminderen van stress en herstellen van fysieke en mentale uitputting. Je slaapt veel en vermijdt stressvolle situaties. Verwacht hier nog weinig energie en een hoge behoefte aan rust.
- Herstelfase: Begin van het actief werken aan je burn-out herstel, zoals therapie om oorzaken te identificeren en copingmechanismen te ontwikkelen. Je kunt hierbij verwachten dat je stemming geleidelijk verbetert en je energieniveau toeneemt.
- Re-integratiefase: Focus op een terugkeer naar werk of andere dagelijkse bezigheden. Terugvalpreventie is in deze derde fase erg belangrijk om nieuwe routines en gedragsveranderingen vast te houden, zoals door regelmatige evaluaties.
Wat kost een burn-out behandeling?
Een burn-out behandeling kost mogelijk het eigen risico van je zorgverzekering, maar kan ook helemaal niet vergoed worden. In Nederland wordt burn-out onder arbeidsgerelateerde problemen geschaard door verzekeraars. Dit betekent dat zij kunnen kiezen om een behandeling niet te vergoeden. Je moet dan zelf betalen voor bijvoorbeeld therapie of een opname. Een behandeling wordt vaak wel vergoed als er bij de burn-out een diagnose is van depressie of angststoornis, volgens Nederlandse burn-out experts.
De precieze kosten van een behandeling variëren sterk. Voor een ambulante behandeling kun je rond de €100 tot €150 per sessie uitgeven aan een psycholoog of coach. Dagbehandelingen lopen vaak op tot enkele honderden euro’s. Online behandelingen zijn vaak wat goedkoper, en beginnen meestal vanaf €50 per sessie. Intensieve hulp in een kliniek is het duurst, met prijzen die al snel beginnen bij €10.000 of meer per maand. Gespecialiseerde klinieken in het buitenland (waaronder voor gecombineerde behandelingen van burn-out en afkicken van een verslaving) bieden wel een meer voordelige optie.
Verzuimkosten en andere financiële aspecten
Voor werkgevers zijn de verzuimkosten bij een burn-out erg belangrijk. Een werknemer met een burn-out is gemiddeld 290 dagen afwezig, volgens onderzoek door het TNO en het CBS. Dit kost werkgevers al snel tienduizenden euro’s aan loonkosten. Het is in het belang van een werkgever dat een burn-out zo snel mogelijk wordt behandeld. Naast bijvoorbeeld preventieve trainingen zal deze dan ook vaak (waar mogelijk) begeleiding bieden, ook vanwege wettelijke verplichtingen.
Ook wanneer je behandeling voor burn-out indirect wel vergoed wordt, vanwege een diagnose voor een gerelateerde aandoening als depressie of angststoornis, kunnen andere financiële aspecten een rol spelen. Zo worden ‘alternatieve behandelingen’, zoals mindfulness-trainingen, vaak niet vergoed door de verzekering. Ook kunnen extra kosten ontstaan door verloren inkomen bij langdurig verzuim.
Hoe werkt de terugkeer naar werk?
De terugkeer naar werk bij burn-out werkt vooral geleidelijk. In overleg met je werkgever en een bedrijfsarts wordt voor je re-integratie op de werkvloer een stappenplan opgesteld. Herstellen van een burn-out verloopt voor sommigen zeer snel, waardoor de werkuren snel kunnen worden opgestapeld. In de meeste gevallen is het echter verstandig om langzaam de werkuren op te bouwen en taken toe te voegen.
Als werknemer heb je wel een wettelijke re-integratieplicht, volgens de Arbowet. Dit betekent dat de werkgever je loon kan opschorten wanneer je niet voldoende meewerkt. Tegelijkertijd heb je als werknemer recht op passend werk tijdens de re-integratie. Dit betekent dat de werkgever, naar advies van de bedrijfsarts, aanpassingen op de werkvloer en in je werkzaamheden moet doen om je te ondersteunen. De bedachte oplossingen kunnen zowel gericht zijn op lichamelijke klachten als mentale problemen. Tijdens de re-integratie evalueer je regelmatig met de werkgever hoe het stappenplan verloopt.
Wat kun je zelf doen tijdens de behandeling?
Tijdens de behandeling zijn er verschillende dingen die je zelf kunt doen om herstel van een burn-out te bevorderen. Denk bijvoorbeeld aan het opbouwen van een dagstructuur, je bewust zijn van je energieniveaus en het uitvoeren van ontspanningstechnieken. Een actieve aanpak helpt ook om bij burn-out terugval te voorkomen of de impact beperkt te houden. Je hebt dan de kennis en tools om te begrijpen wanneer je (extra) hulp nodig hebt en hierop sneller te reageren.
Dingen die je zelf kunt doen tijdens de burn-out behandeling zijn:
- Opbouwen van een dagstructuur: Krijg houvast en routine terug door het stapsgewijs stellen van haalbare doelen, zoals een vast tijdstip om op te staan en te eten tijdens de dag.
- Energiemanagement: Prioritiseer taken en doseer je energie bewust tijdens de dagelijkse bezigheden, zodat je jezelf niet uitput en geleidelijk sterker wordt.
- Stellen van grenzen: Voorkom overbelasting door nee te leren zeggen, van werk tot sociale verplichtingen.
- Ontspanningstechnieken: Verminder acute stress en laat het lichaam herstellen door ontspanningstechnieken zoals ademhalingsoefeningen, mindfulness en yoga.
- Lifestyle aanpassingen: Ondersteun zowel lichamelijk als mentaal herstel van een burn-out door je levensstijl aan te passen, zoals gezond eten, regelmatig bewegen en het volgen van slaapschema’s.
Hoe voorkom je een nieuwe burn-out?
Je voorkomt een nieuwe burn-out op verschillende manieren. Zelfzorg staat hierin centraal, volgens de psycholoog Michelle Trotter-Mathison in een handboek over burn-out preventie. Zo houd je de aandacht erbij om negatieve gedachten, overspannen raken en overbelasting te voorkomen.
Enkele technieken om een nieuwe burn-out te voorkomen zijn:
- Effectief stressmanagement, bijvoorbeeld door elke dag momenten van rust en herstel in te plannen
- Behouden van een goede balans tussen werk en privé
- Vroege herkenning van signalen, bijvoorbeeld door het bijhouden van een dagboek voor je energie- en stressniveaus
- Preventieve maatregelen, zoals het vermijden van overuren en dagelijkse activiteiten op een andere manier inrichten
- Blijvende gedragsverandering, zoals ‘nee’ blijven zeggen
Welke rol speelt je omgeving bij herstel?
Je omgeving speelt een zeer belangrijke rol bij herstel. Iedereen herstelt in een eigen tempo, maar een burn-out duurt meestal minder lang wanneer je emotionele en praktische steun krijgt van vrienden en familie, collega’s en lotgenoten. Een begripvolle omgeving geeft emotionele steun en bied je de tijd en ruimte om te herstellen van een burn-out. Een werkgever die met je meedenkt is hierin ook erg belangrijk. Sociale contacten, waaronder met lotgenoten in zelfhulpgroepen, helpen daarnaast om isolatie te voorkomen en kunnen herstel motiveren.
Veelgestelde vragen over burn out behandeling
Hoe lang duurt een burn-out behandeling?
Een burn-out behandeling duurt gemiddeld minstens een halfjaar. De duur van een behandeling varieert echter sterk en is onder meer afhankelijk van de intensiteit van je behandeling en de ernst van de klachten.
Wat is het verschil tussen burn-out en depressie?
Een burn-out draait om fysieke en emotionele uitputting gerelateerd aan specifieke oorzaken, zoals stress op werk, terwijl een depressie bredere symptomen heeft en minder makkelijk kan worden gelinkt aan bepaalde factoren.