Depressie behandeling: Oorzaken van depressies en mogelijke therapievormen

Een depressie heeft grote gevolgen voor iemands fysieke en mentale welzijn en kan onder meer leiden tot somberheid, slaapproblemen, verminderd functioneren en suïcidale gedachten. Volgens het Trimbos-instituut is er steeds meer aandacht en erkenning voor de impact van een depressie en het belang van behandeling, onder meer dankzij het overheidsinitiatief Meerjarenprogramma Depressiepreventie.

De drempel om naar een medische professional te stappen bij depressieve klachten is daarom lager geworden. Op deze pagina wordt uitgelegd wat een depressie precies is en hoe deze kan ontstaan. Ook worden de verschillende behandelvormen besproken die mogelijk zijn bij een depressie.

Wat is een depressie?

Een depressie is een stemmingsstoornis waarbij iemand zich voortdurend somber en futloos voelt en interesse verliest voor de omgeving om zich heen. Een depressie beïnvloedt zo iemands volledige doen en laten, zeker wanneer er sprake is van ernstige vormen van een depressie die lang aanhouden. Depressieve gevoelens worden bovendien vaak versterkt door tegelijkertijd voorkomende slaapproblemen en aanwezige angstgevoelens, volgens onder meer een studie uit 2008 door R. Kessler et al.

Hoe lang een depressie aanhoudt is onder meer afhankelijk van het type depressie, of het een eerste depressieve episode is, of terugkerende klachten zijn, onderliggende factoren en of iemand behandeling ontvangt. Volgens cijfers van het Trimbos instituut is ongeveer de helft van de Nederlanders na 6 maanden van een depressie hersteld. Meer dan 10% heeft echter na 3 jaar nog steeds last van klachten. Bovendien is er een significante kans dat iemand jaren later weer last krijgt van een herstelde depressie.

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 09:00 - 17:00

Symptomen van een depressie

Binnen de geestelijke gezondheidszorg worden de volgende symptomen gebruikt om een depressie vast te stellen:

• Een aanhoudende sombere stemming
• Verminderde interesse of plezier in vrijwel alle activiteiten
• Toe- of afname in gewicht zonder dat dit de bedoeling is
• Slaapproblemen (zowel teveel als te weinig slapen)
• Fysieke onrust
• Oververmoeidheid en verminderde energie
• Het gevoel hebben waardeloos te zijn of onrealistische schuldgevoelens hebben
• Concentratieverlies en besluiteloosheid
• Veel nadenken over de dood (in het algemeen) of suïcide (zonder daar per se de intentie of een plan toe te hebben)

Wanneer er sprake is van vijf van deze symptomen over een periode langer dan twee weken, dan wordt de diagnose depressie gesteld.

Naast deze ‘medische’ symptomen, zijn er ook andere symptomen waar je last van kunt krijgen, zoals onverklaarbare pijnen in het lichaam, verminderde zin in seks, angst en paniekaanvallen en fysieke klachten zoals hoofdpijn, misselijkheid en duizeligheid.

Oorzaken depressie

De precieze oorzaak van een depressie is meestal niet duidelijk en er zijn verschillende risicofactoren die een rol kunnen spelen, waaronder natuurlijke, mentale en sociale factoren. Een depressie kan daarom door (een combinatie van) verschillende triggers ontstaan, zoals een traumatische gebeurtenis, veranderingen in de omgeving en een verstoring van neurotransmitters in de hersenen. Zo bleek uit een studie door S. Dekel et al. in Journal of Psychiatric Research dat vrouwen tijdens een zwangerschap en na een bevalling een significante kans hebben om een depressie te ontwikkelen.

Dit zijn mogelijke oorzaken van een depressie:

• Genetische aanleg, zeker voor ernstige depressie, volgens een zeer invloedrijke studie uit 2000 in The American Journal of Psychiatry
• Fysieke of psychologisch traumatische gebeurtenissen, zoals een zwangerschap, hartinfarct, ontslag op werk of een verbroken relatie
• Psychische klachten, mogelijk als gevolg van andere mentale aandoeningen
• Verstoorde neurotransmitters, onder andere mogelijk na gebruik van (een combinatie van) medicatie en/of drugs
• Stress, vaak een directe trigger volgens V. Strelets et al. in Neuroscience and Behavioral Physiology
• Eenzaamheid
• Hormonen

Gevolgen depressie

Een depressie heeft significante gevolgen voor de fysieke en psychologische gezondheid van iemand en een grote impact op de kwaliteit van leven. Iemand met een depressie gaat bijvoorbeeld minder de deur uit om deel te nemen aan sociale activiteiten, waardoor sociale contacten met familie, vrienden en geliefden verzwakken of verbroken worden. Deelname aan de samenleving, waaronder werken, wordt moeilijker of zelfs onmogelijk. Wanneer iemand lijdt aan een chronische ziekte, versterkt een depressie ook de negatieve effecten hiervan volgens een studie door B.N. Gaynes et al. in The Journal of Nervous and Mental Disease.

Dit zijn mogelijke gevolgen van een depressie:

• Invloed op het zenuwstelsel en de hersenen, waardoor iemand onder andere negatieve gedachten heeft, slaapproblemen ontwikkelt, en hoofdpijn krijgt
• Gewichtsfluctuaties en spijsversteringsproblemen
• Cognitieve problemen, zoals geheugenproblemen
• Hogere kans op het ontwikkelen van hart- en vaatproblemen en/of ziektes, zo blijkt onder meer uit een longitudinale studie in de Verenigde Staten uit 2022 door S. D. Barger
• Niet of slecht kunnen functioneren op school, werk of in familieverband
• Negatieve impact op belangrijke relaties
• Negatieve effecten op bestaande (chronische) ziektes, zoals een verlaagde levensduur bij de spierziekte ALS volgens een studie uit 2016 in Neurology
• Verhoogde kans op suïcide

Statistieken

Volgens de NEMESIS-studie (Netherlands Mental Health Survey and Incidence Study) uit 2022 krijgt ongeveer een kwart van alle volwassenen tijdens hun leven te maken met een depressie. Jaarlijks heeft volgens deze studie ongeveer 9% van alle Nederlandse volwassenen (oftewel zo’n 1 miljoen Nederlanders) last van een depressie, hoewel dit geen ‘nieuwe’ depressie hoeft te zijn omdat een depressie kan terugkeren of langdurig aan kan houden. De statistieken betreffen zelfgerapporteerde depressies, waarbij de cijfers van officieel gediagnosticeerde depressies lager liggen.

Niet iedereen heeft een even grote kans om een depressie te ontwikkelen. In een veel geciteerde studie door A. Beekman et al. in The British Journal of Psychiatry werd bijvoorbeeld vastgesteld dat depressies bovenmatig veel voorkomen op latere leeftijd en gemiddeld vaker onder vrouwen. Betrouwbare cijfers over de mate van frequentie van verschillende vormen van depressie in Nederland, zoals een ernstige depressie, bipolaire depressiestoornis of seizoensgebonden depressie, ontbreken.

Behandeling depressie

Behandeling van depressie kan verschillende vormen aannemen en is onder meer afhankelijk van de ernst van de depressie, de duur van de klachten en de onderliggende factoren die de depressie veroorzaken. Naast verschillende therapievormen kan een huisarts of behandelaar ook medicatie voorschrijven om de klachten van een depressie af te laten nemen. Volgens een studie door F. de Jonghe et al. in Journal of Affective Disorders wordt, zeker bij mensen die lijden aan een ernstige depressie, aangeraden om medicatie wel te combineren met een andere therapievorm.

Verschillende behandelvormen

Een behandelaar kan kiezen voor psychotherapie om je depressie te behandelen, zoals cognitieve gedragstherapie, groepstherapie en gecombineerde therapie. Deze behandelvormen helpen je onder andere om beter in te zien wat aan de grondslag ligt van de depressie en ondersteunen je bij de verwerking van mogelijke trauma’s. Bij een behandeling leer je ook meer over de werking en oorzaken van een depressie door middel van psycho educatie.

Als onderdeel van een behandeltraject wordt bovendien vaak aanbevolen om veel fysiek te bewegen, bijvoorbeeld door te fitnessen. Volgens een veel geciteerde studie uit 2011 door P. Dinas et al. is veel bewegen mogelijk even succesvol als antidepressiva in het bestrijden en onderdrukken van depressieve symptomen.

Behandelkliniek

Een huisarts of behandelaar kan ook opname in een behandelkliniek aanraden, waar medisch specialisten enkele weken of langer je depressie fulltime zullen behandelen. Dit is meestal een goede optie wanneer ambulante behandelingen onvoldoende effect sorteerden, er sprake is van een hevige depressie, of depressieve klachten al geruime tijd aanwezig zijn. Bel 020 – 532 0030 voor een telefonisch consult over een passende behandeling voor jouw situatie.

Lees hier meer over een kliniek voor depressie

Veelgestelde vragen