Gameverslaving: Symptomen, gevolgen en behandeling

Gamen is volgens onder meer cijfers van het Mulier Instituut en het Nederlands Jeugdinstituut een populaire vorm van vrijetijdsbesteding voor miljoenen Nederlanders. Waar de meeste gamers het slechts als een leuke hobby zien, geldt voor een klein (maar fors groeiend) percentage gamers dat gamen een ernstige negatieve invloed heeft op hun echte leven. Deze problematische gamers verliezen de controle over hun gamegedrag en kunnen een gameverslaving ontwikkelen, met serieuze gevolgen voor hun gezondheid en omgeving.

Op deze pagina wordt uitgelegd wat een gameverslaving is en hoe je een verslaving kunt herkennen. Ook worden de mogelijke gevolgen van een gameverslaving besproken en hoe de behandeling ervan eruit kan zien.

Wat is gameverslaving?

Bij een gameverslaving verliest iemand de controle over zijn speelgedrag, waardoor iemand voortdurend blijft gamen ondanks de negatieve gevolgen voor zijn gezondheid, functioneren en de impact op de omgeving. Problematisch gamen werd lange tijd ‘slechts’ als een stoornis in de impulsbeheersing gezien. Dankzij onder meer een invloedrijke studie door D. Kuss et al. in Journal of Behavioral Addictions wordt tegenwoordig echter geaccepteerd dat dergelijk gedrag als een verslaving moet worden beschouwd, met bijbehorende erkenning van de potentieel ernstige gevolgen (waaronder voor de gezondheid) en ruimte voor behandeling.

Oorzaken gameverslaving

Iemand kan om verschillende redenen buitensporig veel gamen en de controle verliezen over zijn gamegedrag. Een gameverslaving gaat vaak gepaard met een negatief zelfbeeld en depressieve gevoelens. Volgens J. Oggins et al. in International Journal of Mental Health and Addiction stellen veel mensen met een gameverslaving onder andere dat ze zoveel gamen om problemen te ontvluchten. De virtuele wereld in games biedt zo een uitweg waarin gamers zich vervolgens in kunnen verliezen.

Dit zijn mogelijke oorzaken van een gameverslaving:

• Escapisme van negatieve gevoelens en de ‘buitenwereld’, vooral na traumatische of heftige gebeurtenissen (zoals een scheiding van ouders)
• Dopamine-reacties in het lichaam, volgens A. Weinstein in The American Journal of Drug and Alcohol Abuse moeten gamers na verloop van tijd meer gaan gamen om dezelfde dopamine stimuli te ontvangen
• Eenzaamheid, (online) gamen maakt het mogelijk om meer grip te hebben op sociale contacten
• Ontwikkelingsstoornis, mensen met autisme of een andere ontwikkelingsstoornis lopen meer risico om een gameverslaving te ontwikkelen volgens een studie door M. Mazurek et al. in Pediatrics

Symptomen gameverslaving

Een gameverslaving uit zich in verschillende symptomen, zoals weinig slapen en nachten doorhalen om zo veel mogelijk te kunnen gamen. Wanneer iemand verslaafd aan gamen is, is er ook meestal sprake van verwaarlozing van sociale contacten met familie en vrienden. Een gameverslaving kan ook worden herkend aan het ontlenen van iemands eigen identiteit aan dat van een spelkarakter in een game, volgens Z. J. Zhong et al. in een studie uit 2013.

Dit zijn mogelijke symptomen van een gameverslaving:

• Voortdurend aan het gamen of aan het nadenken over een game
• Slecht nachtrust door regelmatig in de nacht te blijven gamen
• Niet in staat zijn om minder te gamen, zelfs wanneer iemand liever zou willen stoppen
• Fysieke en sociale verwaarlozing door excessief gamen, zoals gebrek aan persoonlijke verzorging, het overslaan van maaltijden en verwaarlozen van fysieke vrienden
• Problemen op werk, school of thuis
• Liegen over het daadwerkelijk aantal uren dat iemand gamet

Gevolgen gameverslaving

Een gameverslaving heeft verschillende gevolgen voor iemands gezondheid en relaties. Volgens L. Stockdale et al. in Journal of Affective Disorders beïnvloedt een gameverslaving de emotionele, fysieke, mentale en sociale gezondheid. Het kan tot mentale en lichamelijke klachten leiden en zorgen voor sociale uitsluiting. De hersens van veel gamers functioneren ook minder goed, volgens een studie door S. M. Kim et al. in Journal of Behavioral Addictions, met onder meer gevolgen voor de hippocampus.

Dit zijn mogelijke gevolgen van een gameverslaving:

• (Chronische) pijn aan spieren en gewrichten zoals de pols
• Slaapstoornis
• Neuropathie (schade aan zenuwen), vaak in de handen
• Obesitas als gevolg van veelvuldig stilzitten en weinig tot geen lichamelijke beweging
• Bloedproppen
• Regelmatige hoofdpijn en migraines
• Ontwikkelen van depressies en angststoornissen
• Sociale eenzaamheid
• Geheugen- en concentratieproblemen
• Moeite om emoties te reguleren

Hoeveel gameverslaafden telt Nederland?

Het precieze aantal gameverslaafden in Nederland is niet bekend, omdat hier nog onvoldoende onderzoek naar is gedaan. In studies naar gamers in Nederland wordt wel gekeken naar het aantal ‘problematische gamers’, die meestal meerdere symptomen van een gameverslaving vertonen. Dergelijke studies kijken vrijwel uitsluitend naar het gamegedrag onder jongeren en adolescenten, waardoor er geen betrouwbare cijfers bestaan over het aantal volwassen gameverslaafden.

Volgens het meest recente Nederlandse Health Behaviour in School-aged Children (HBSC) onderzoek uit 2022 zijn zo’n 3 procent van alle scholieren op de basis- en middelbare school problematische gamers. Het aantal problematische gamers nam in de afgelopen jaren bovendien fors toe, blijkt uit de HBSC-studies. Zo verdubbelde het aantal problematische gamers onder basisschoolleerlingen in slechts vijf jaar tijd, van 1,8% naar 3,2%, en nam ook het percentage problematische gamers op de middelbare school fors toe, van 2,5% naar 3,4%.

Behandeling van een gameverslaving

Behandeling van een gameverslaving begint bij de erkenning dat er sprake is van een probleem. Door compulsief gamegedrag is iemand niet in staat om te stoppen met gamen, met gevolgen voor de eigen gezondheid en een negatieve doorwerking op de omgeving. Na interventie door vrienden of familie kan iemand het belang leren inzien van het inschakelen van professionele hulp. Meestal vindt hiervoor eerst een consult bij een huisarts plaats, die vervolgens zal doorverwijzen naar een psycholoog of gespecialiseerde kliniek.

Verslavingskliniek

Het behandelplan bij een gameverslaving ziet er vaak hetzelfde uit als bij andere gedragsverslavingen, zoals gokverslavingen. Een behandeling zal vooral tijd besteden aan cognitieve gedragstherapie, waarbij iemand leert in te zien hoe bepaald gedrag destructief is en aanleert om op een meer gezonde wijze te gamen (of de neiging om te gamen opzij te zetten).

Meestal wordt ook de nabije omgeving betrokken bij een behandeling, om relaties te herstellen en te verbeteren. Volgens een studie uit 2018 door L. Wichstrøm et al. bestaat er daarnaast de mogelijkheid dat iemand ontwenningsverschijnselen vertoont, waar tijdens een behandeling aandacht aan kan worden gegeven.

De precieze invulling van een behandeling is onder meer afhankelijk van de ernst van de verslaving, de getoonde symptomen en de leeftijd van de patiënt. Bel 020 – 532 0030 voor een telefonisch consult over een behandelplan dat aan kan sluiten bij jouw situatie.

Veelgestelde vragen