Rookverslaving, de gevolgen en risico's van roken
Tabak is, samen met alcohol, één van de meest misbruikte ‘genotsmiddelen’ ter wereld. De chemische stoffen in tabak werken zeer verslavend en zijn bijzonder schadelijk voor je gezondheid. Wereldwijd sterven elk jaar meer dan 8 miljoen mensen aan de gevolgen van het roken van tabaksproducten.
Lees ook: Wat is een alcohol verslaving?
Het aantal rokers in Nederland neemt al jaren af. In 2014 rookte iets meer dan een kwart van de (volwassen) bevolking, in 2019 was dit nog 21,7%. De Nederlandse overheid hanteert een strikt ontmoedigingsbeleid: sigaretten en tabak zijn op steeds minder plekken verkrijgbaar, in supermarkten mogen sigaretten niet langer zichtbaar zijn en de tabaksprijzen stijgen elk jaar opnieuw door verhoogde belastingen en accijnzen.
Ook is roken op steeds meer openbare plekken verboden. Rondom scholen en ziekenhuizen is roken vandaag de dag taboe. Toch zijn er dus nog zo’n 3,7 miljoen Nederlanders die regelmatig roken. Tabak is een zeer verslavend middel en het is niet makkelijk om van een rookverslaving af te komen. Op deze pagina lees je hoe een rookverslaving werkt, wat roken met je lichaam doet en wat je kunt doen om de kans op een succesvolle stoppoging te vergroten.

Wat is een rookverslaving?
Als je een sigaret rookt adem je tientallen verschillende chemische stofjes in, waarvan teer, koolmonoxide en nicotine het meest schadelijk voor je gezondheid zijn. Nicotine is de stof die verantwoordelijk is voor de verslavende effecten van het roken van tabak.
Nicotine komt van nature voor in de tabaksplant. Bij het inhaleren van tabaksrook wordt de nicotine binnen een paar seconden opgenomen in je longen, waarna het via je bloedbaan in je hersenen terechtkomt. Dit geeft een ‘nicotine-high’: een prettig gevoel waarbij je je minder gestrest en meer ontspannen voelt.
Hoe werkt een rookverslaving?
Nicotine beïnvloedt je hersenen. Net als bij vrijwel alle andere middelenverslavingen, zorgt het roken van tabak ervoor dat er extra dopamine vrijkomt in je hersenen. Dopamine wordt aangemaakt wanneer je dingen doet die, volgens je hersenen, beloond moeten worden. Sporten, eten, seks, verliefd zijn: het zijn allemaal dingen waarbij veel dopamine vrijkomt. Je voelt je hierdoor tevreden en beloond. Dopamine wordt daarom ook wel het gelukshormoon genoemd.
Ga hier meer de verdieping in over:
- Eetverslaving
- Seksverslaving
- Relatieverslaving
Het geluksgevoel wat dopamine veroorzaakt, zorgt ervoor dat je dit soort gedrag wilt herhalen. Hoe vaker je dat doet, hoe meer je brein getraind wordt om deze dingen te herhalen. Het grote nadeel is dat je hersenen niet altijd in staat zijn om te beoordelen of het gedrag waar je je tijdelijk goed door voelt, eigenlijk wel gezond voor je is.
Daarnaast maken je hersenen extra nicotinereceptoren aan als je regelmatig rookt. Daardoor is steeds meer nicotine nodig om al die receptoren te activeren en je zo steeds hetzelfde gevoel te geven. Hierdoor krijg je sneller en vaker behoefte aan roken.
Ontwenningsverschijnselen van roken
Stoppen met roken veroorzaakt ontwenningsverschijnselen. De meest voorkomende zijn:
De meeste fysieke ontwenningsverschijnselen beginnen na ongeveer een dag op te komen, ze pieken na een dag of vier en kunnen ongeveer een week tot drie weken aanhouden, afhankelijk van hoeveel je hebt gerookt. Geestelijke ontwenningsverschijnselen houden doorgaans langer aan. Het kan een aantal maanden duren voordat deze volledig verdwenen zijn.
Hoe ga je om met cravings?
Zodra je stopt met gedrag wat zorgt voor de aanmaak van dopamine, zoals roken, is de kans groot dat je cravings krijgt: een (bijna) oncontroleerbare drang om een sigaret op te steken. Cravings staan gelijk aan trek, zin, zucht en drang. Bij langdurige en sterke verslavingen hebben mensen soms geen enkele controle meer over deze impulsen: ze kunnen niet anders dan toegeven aan de verleiding.
Gelukkig is het mogelijk om je hersenen te trainen om steeds een beetje beter weerstand te kunnen bieden aan deze obsessieve impulsen.
Lees ook: Cravings, hoe houd je de verlangens onder controle?
Waar vind ik hulp?
Waar vind ik hulp?
Stoppen met roken is een kwestie van volhouden en doorzetten: uiteindelijk moet je het zelf doen. Dat betekent echter niet dat er geen hulp beschikbaar is:
- Je huisarts kan je doorverwijzen naar professionele hulp en begeleiding door verslavingsartsen, verslavingstherapeuten en afkickklinieken.
- Er zijn online platforms waar je zelfhulpprogramma’s, groepscursussen, coaching en begeleiding kunt vinden, zoals www.ikstopnu.nl, www.stoptober.nl en www.jellinek.nl.
- Gebruik het overzicht op deze website om in contact te komen met afkickklinieken die gespecialiseerd zijn in rookverslavingen. Verschillende wetenschappelijke studies wijzen erop dat een behandeling in een afkickkliniek, zeker voor mensen die al vaker zonder succes hebben geprobeerd te stoppen, de kans op een terugval aanzienlijk verminderen.
Maak gebruik van de beschikbare hulp. Door je goed voor te bereiden, professionele hulp of ondersteuning te zoeken en te leren hoe je omgaat met cravings, vergroot je je kansen op succesvol stoppen met roken aanzienlijk.
Stoppen met roken doe je zelf, maar je hoeft het niet alleen te doen.