Internetverslaving: Oorzaken, gevolgen en behandeling

Er is sprake van een internetverslaving wanneer iemand de controle over het internetgebruik verliest en het normaal functioneren beïnvloed wordt door overmatig veel online te zijn.

Internetverslaving is de meest voorkomende verslaving onder jongeren en jongvolwassenen in veel landen, volgens L. Cerniglia et al. in Neuroscience & Biobehavioral Reviews. Het heeft niet alleen impact op het uitvoeren van dagelijkse taken, maar kan ook tot ernstige fysieke en geestelijke gezondheidsproblemen leiden.

Op deze pagina wordt uitgelegd aan welke symptomen je een internetverslaving kunt herkennen en wat de mogelijke oorzaken en gevolgen van een internetverslaving zijn.

Wat is een internetverslaving?

Een internetverslaving is een gedragsverslaving waarbij iemand de controle verliest over het gebruik van internet. Hierdoor besteedt iemand te veel tijd online, met negatieve gevolgen voor de omgeving, werk of studie en de eigen gezondheid. Er is ook een sterke link tussen internetverslaving en psychische aandoeningen zoals depressie, volgens een veel geciteerde studie uit 2015 in het medisch-wetenschappelijke tijdschrift PLoS One. Een internetverslaving is vaak complex en daarnaast onderverdeeld in verschillende soorten verslavingen, waardoor een behandeling specialistische kennis vereist.

Welke soorten internetverslaving zijn er?

Er zijn vijf soorten internetverslaving:

• Social media verslaving: Bij een social media verslaving ben je voortdurend bezig met het delen van persoonlijke updates en het volgen van andere profielen op social media platforms zoals Facebook, Instagram en X.
• Gameverslaving: Bij een gameverslaving gaat de controle verloren over je speelgedrag, waardoor je obsessief en buitensporig veel gamet ondanks de vele gevolgen die dit heeft.
• Pornoverslaving: Bij een pornoverslaving heb je een onbeheersbare drang om pornografisch materiaal online te bekijken, wat onder meer leidt tot relatieproblemen, verminderde seksuele tevredenheid en schaamtegevoelens.
• Online gokverslaving: Bij een online gokverslaving is er sprake van een obsessieve neiging om te gokken, wat meestal leidt tot grote financiële problemen en verstoorde relaties.
• Koopverslaving: Bij een koopverslaving heb je de controle over je online koopgedrag verloren, waardoor je voortdurend producten koopt die niet nodig zijn en financiële gevolgen kunnen hebben.

Wat zijn de oorzaken van een internetverslaving?

De oorzaken van een internetverslaving zijn vaak complex en omvatten psychologische factoren, onderliggende problemen en de wijze waarop websites beloningsmechanismen in de hersenen activeren. Ook de eigenschappen van het internet zelf spelen een rol in het ontwikkelen van een verslaving, volgens H. Cash et al. in Current Psychiatry Reviews, waaronder de anonimiteit, het gemak en de mogelijkheid die het biedt om uit de echte wereld te ontsnappen.

Mogelijke oorzaken van een internetverslaving zijn:

• Onderliggende psychische aandoeningen: Het internet wordt vaak als vluchtmechanisme gebruikt wanneer iemand last heeft van depressie, angststoornissen of eenzaamheid, waardoor verslavingsgedrag zich kan ontwikkelen.
• Beloningsmechanismen in de hersenen: De opzet van websites, social media en games activeert vaak bewust bepaalde neurotransmitters en beloningsmechanismen, waardoor mensen online willen blijven.
• Toegang: De wijdverbreide beschikbaarheid van en eenvoudige toegang tot het internet zorgen ervoor dat het lastig is om het internet en de verslavende activiteit te vermijden.
• Anonimiteit: Door het anonieme karakter van het internet, is problematisch gedrag minder goed zichtbaar en kan een verslaving verergeren.
• Sociale druk: Onder jongeren is er sprake van peer pressure om deel te nemen aan social media platforms of online games.
• Copingmechanisme: Een bepaalde internetactiviteit kan dienen als copingmechanisme voor stress en negatieve emoties, met een patroon van afhankelijkheid als gevolg.
• Genetische factoren: Sommige mensen hebben meer aanleg voor het ontwikkelen van een verslaving, zoals meer impulsiviteit, hogere gevoeligheid voor beloningen en een verlangen naar instant bevrediging.

Wat zijn de symptomen van een internetverslaving?

De symptomen van een internetverslaving zijn onder meer overmatig internetten, verminderde interesse in andere activiteiten en ontwenningsverschijnselen wanneer je niet online kunt zijn. Ook is er een aantoonbare link met ADHD-symptomen. Internetverslaving komt namelijk eerder voor bij mensen die impulsief zijn, gevoeliger zijn voor externe prikkels en last hebben van aandachtsproblemen, volgens H. J. Yoo et al. in Psychiatry and Clinical Neurociences.

Mogelijke symptomen van een internetverslaving zijn:

• Overmatig internetgebruik en het verlies van controle hierover
• Ontwenningsverschijnselen wanneer je niet online kunt gaan, zoals geïrriteerdheid, angst of onrust
• Obsessieve gedachten hebben over het internet, zeker wanneer je offline bent
• Fysieke klachten zoals hoofdpijn, oogproblemen en rug- of nekpijn als gevolg van langdurig online zijn
• Geestelijke gezondheidsproblemen, waaronder angst, depressie en stress
• Slapeloosheid en andere slaapproblemen
• Offline sociale contacten verwaarlozen en in een sociaal isolement terecht komen
• Minder andere activiteiten ondernemen
• Slechtere prestaties op werk of school, door verwaarlozing van verantwoordelijkheden
• Financiële problemen door buitensporige online aankopen, gokken of andere online activiteiten

Wat zijn de gevolgen van een internetverslaving?

De gevolgen van een internetverslaving zijn divers en kunnen onder meer impact hebben op je fysieke en geestelijke gezondheid, je relaties en prestaties op werk of school. Een internetverslaving is mogelijk zelfs levensbedreigend omdat het kan leiden tot (versterkte) suïcidale gedachten, volgens een studie uit 2018 in Journal of Clinical Psychiatry.

Mogelijke gevolgen van een internetverslaving zijn:

• Het ontwikkelen of verergeren van psychische aandoeningen, waaronder angststoornissen en depressie
• Verslechtering of beëindigen van de relatie met partners, familie, vrienden en andere relaties
• Sociale isolatie en eenzaamheid
• Ontslag of disciplinaire maatregelen door verslechterde school- en werkprestaties
• (Chronische) fysieke klachten, waaronder rug- en nekpijn, slaapstoornissen en ongezonde gewichtstoename
• Financiële problemen
• Suïcidale gedachten

Wat kan ik doen tegen een internetverslaving?

Je kunt verschillende stappen ondernemen tegen een internetverslaving, waaronder het stapsgewijs afbouwen van internetgebruik, zoeken naar steun in de omgeving en het inschakelen van professionele hulp. Zelfbewustzijn over je problematisch internetgebruik is van groot belang, omdat je hierdoor mentaal openstaat voor verandering en het zoeken naar hulp. Zo kun je duidelijke doelen opstellen over het verminderen van online activiteiten, bepaalde verslavende websites of platformen blokkeren en steun zoeken bij vrienden of familie.

Wanneer er sprake is van een ernstige verslaving en je niet op eigen kracht je internetgebruik en online activiteiten kunt verminderen, is het verstandig om professionele hulp in te schakelen. Een therapeut of behandelprogramma in een afkickkliniek helpt je met het beheersen van mogelijke ontwenningsverschijnselen, behandelt de onderliggende problemen van een internetverslaving en leert je copingmechanismen aan om een mogelijke terugval te voorkomen.

Vanwege de complexiteit van een internetverslaving, is meestal een individueel behandelplan vereist. Zo kunnen de specifieke oorzaken en symptomen van een verslaving effectief behandeld worden. Bel 020 – 532 0030 voor advies over wat voor behandelprogramma aansluit op jouw situatie.

Veelgestelde vragen over een internetverslaving