Interventie bij verslaving: Een gids voor familie en naasten

Bij een interventie plannen familie en vrienden een confrontatie om iemand te overtuigen om hulp te accepteren voor een verslavingsprobleem. Op tijd ingrijpen bij verslaving voorkomt (verdere) chronische gezondheidsproblemen. Ook blijven ernstige financiële en sociale gevolgen zo beperkt, zoals het verlies van werk en huisvesting. Een vroege interventie aanvragen kan echter lastig zijn omdat vroege signalen van een verslaving lastig te herkennen zijn. Ook is niet elke interventie bij verslaving succesvol. Op deze pagina vind je uitleg en advies over het voorbereiden van een interventie en hoe je als familie en naasten de kans op een positieve uitkomst vergroot.

Wat is een interventie?

Een interventie is een poging om iemand met een verslaving te laten inzien dat hulp nodig is. Bij een interventie confronteren familieleden, vrienden of professionals de verslaafde persoon. Zij delen tijdens deze geplande bijeenkomst hun zorgen, stellen grenzen en bieden ondersteuning aan. Het doel hierbij is dat de verslaafde het problematisch gedrag niet langer ontkent en hulp accepteert, volgens de Britse psycholoog Thomas Webb in Addiction. Voor een positief resultaat wordt soms een interventiespecialist ingehuurd. Deze bereidt de interventie voor, verdeelt taken en begeleidt de bijeenkomst.

Welke verschillende soorten interventies zijn er?

Er zijn drie verschillende soorten interventies: een familie-interventie, een professionele interventie en een crisisinterventie. Deze interventies verschillen onder meer in de aanwezige deelnemers en de aanpak. Ook kan het doel anders zijn.

Familie-interventie

Een familie-interventie wordt georganiseerd door familieleden en vrienden. Tijdens deze bijeenkomst worden zorgen geuit met veel emotionele betrokkenheid. De boodschap komt hierdoor mogelijk extra overtuigend aan. Tegelijkertijd kan zo’n confrontatie benauwend werken. Zo kan de verslaafde zich aangevallen voelen door mensen uit de directe omgeving.

Professionele interventie

Een professionele interventie wordt gepland en geleid door een gespecialiseerde interventionist. Dit kan een ervaringsdeskundige zijn of een therapeut. Deze stelt een interventieplan op waarin instructies worden gegeven aan alle deelnemers. Vaak staat de interventie-deskundige op de achtergrond en biedt deze een neutrale, niet-emotionele leiding aan het proces.

Crisisinterventie

Een crisisinterventie vindt plaats in een acute situatie waarin het gedrag van de verslaafde direct gevaar oplevert voor zichzelf of anderen. Denk bijvoorbeeld aan een overdosis, geweld richting anderen of zelfmoordneigingen. Dit type interventie heeft als doel om de persoon allereerst te stabiliseren en veilig te stellen. Hierna wordt dan gekeken hoe de omstandigheden waarin de verslaving bestaat kunnen worden aangepakt. Bij een crisisinterventie zijn vooral medisch personeel en andere zorgverleners betrokken.

Wanneer is een interventie nodig?

Een interventie is nodig wanneer iemand een verslaving blijft ontkennen en weigert om hulp te zoeken, ondanks de negatieve gevolgen die de verslaving heeft voor de persoon zelf en de omgeving. Een verslaving ontwikkelt zich altijd geleidelijk. Het kan daarom lastig zijn voor de omgeving om te bepalen wanneer moet worden ingegrepen, volgens klinisch psychiater Elizabeth Henderson in haar boek Understanding Addiction. Over het algemeen is het verstandig om zo vroeg mogelijk in te grijpen. Wanneer het dwangmatig gedrag bij verslaving een natuurlijk onderdeel wordt van iemands leven, kost het steeds meer moeite om de ziekte verslaving succesvol te behandelen.

Door vroege signalen van verslaving op te merken bij je naaste, kan deze eerder hulp accepteren. Denk hierbij aan veranderingen in gedrag, zoals meer impulsiviteit, het verwaarlozen van verantwoordelijkheden en plotselinge stemmingswisselingen. Ook kan iemand in de beginfase van een middelenverslaving last krijgen van vage gezondheidsproblemen zoals hoofdpijn, slaapproblemen of minder energie.

Mogelijke redenen wanneer een interventie nodig is, zijn:

• Escalerend gebruik: Wanneer de persoon steeds vaker of in grotere hoeveelheden gebruikt, ondanks duidelijke negatieve gevolgen
• Gevaar voor zichzelf of anderen: Bijvoorbeeld rijden onder invloed, betrokkenheid bij gewelddadige situaties of een verhoogd risico op een overdosis
• Ontkenning van het probleem: Wanneer de persoon weigert het gedrag als problematisch te erkennen en geen stappen onderneemt om te veranderen
• Onsuccesvolle stoppogingen: Als eerdere pogingen om te stoppen zonder professionele hulp zijn mislukt
• Negatieve impact op de omgeving: Wanneer het gedrag van de verslaafde schadelijk is voor familieleden, bijvoorbeeld door emotionele stress en codependentie, financiële problemen of fysieke dreiging

Voorbereiding van een interventie

Een succesvolle interventie vereist een zorgvuldige planning en voorbereiding. Zo voorkom je onnodige conflicten en kun je mogelijke weerstand effectief bestrijden. De eerste stap in deze voorbereiding is het samenstellen van een interventieteam. Deze groep mensen overlegt over het doel van de interventie, bepaalt wat voor boodschappen er tijdens de interventie moeten worden gedeeld en kan al mogelijke hulpopties voorbereiden om tijdens de interventie aan te bieden. Het interventieteam moet ook praktische zaken coördineren. Denk bijvoorbeeld aan het bepalen van de locatie en het kiezen van een datum en tijdstip waarop iedereen beschikbaar is.

Professionele interventionisten kunnen de taken van het interventieteam grotendeels op zich nemen. Zij coördineren dan de organisatie en bereiden aan de hand van een behandelplan de interventie voor. Deze professionals zullen niet de persoonlijke brieven schrijven aan de verslaafd persoon, maar kunnen wel gedetailleerde richtlijnen geven aan de familie en vrienden over welke boodschap belangrijk is en hoe ze deze het beste kunnen verwoorden. Tijdens de interventie begeleiden ze de confrontatie als een neutrale gespreksleider. Vaak zorgt een professionele interventionist ook voor beschikbare hulp na afloop van de interventie. Ze hebben dan al een opname geregeld of een intakegesprek bij een kliniek gepland.

Het interventieproces

Interventies volgen meestal dezelfde structuur. Niemand is hetzelfde, maar volgens een studie uit 2016 in Progress in Brain Research zijn bepaalde stappen wel het meest effectief om een verslaafde helemaal te overtuigen van het accepteren van hulp. Ook zijn er belangrijke do’s en don’ts tijdens de interventie.

De 6 stappen van een typische interventie zijn:

1. Voorbereiding en planning: Een interventieteam wordt samengesteld, persoonlijke boodschappen worden voorbereid en mogelijke behandelopties worden onderzocht.
2. Starten van het gesprek: De gespreksleider of interventionist verwelkomt de verslaafde en legt uit waarom iedereen is samengekomen.
3. Bespreken van het probleem: Iedereen deelt ervaringen over hoe de verslaving hen heeft beïnvloed.
4. Aanbieden van hulp: De gespreksleider of interventionist legt uit dat hulp mogelijk is en biedt een behandelplan aan of mogelijke opties voor een behandeling.
5. Stellen van grenzen: Vaak zijn er consequenties aan het weigeren van hulp, zoals het stoppen met financiële steun of het beperken van contact.
6. Laatste woord voor de verslaafde: De verslaafde persoon krijgt tijd om te reageren en maakt een keuze uit de opties die voor zijn gelegd.

Do’s en don’ts tijdens de interventie

Belangrijke do’s en don’ts tijdens de interventie zijn:

• Wees empathisch
• Focus je op liefde en zorg
• Gebruik concrete voorbeelden
• Hanteer het ‘ik-perspectief’, om aan te geven wat de impact was op jouw gevoelens
• Blijf kalm en respectvol richting de ander
• Vermijd beschuldigingen
• Maak geen ‘jij-verwijten’
• Onderhandel niet

Mogelijke uitkomsten van een interventie

De meest positieve uitkomst van een interventie is wanneer het aanbod van hulp wordt geaccepteerd en een behandelplan wordt uitgevoerd. Zelfs het weigeren van hulp kan alsnog een positieve uitkomst zijn, wanneer de persoon laat merken dat die zich bewust is van het probleem en erkent dat een vorm van hulp uiteindelijk nodig is. Een negatieve uitkomst is wanneer de verslaafde blijft ontkennen dat er een probleem is en boos wordt op de deelnemers. Vaak leidt dit tot beschadigde relaties en een verslechtering van de verslaving.

Lees meer over hoe je het beste om kunt gaan met een verslaving in je omgeving

Specifieke interventies voor verschillende verslavingen

Een interventie aanvragen bij verslaving volgt vaak dezelfde structuur. Toch kunnen verschillende dingen worden benoemd afhankelijk van de verslaving. Tijdens een interventie bij alcoholverslaving komt ontkenning en het minimaliseren van het drankprobleem vaak voor, onder meer omdat alcohol sociaal geaccepteerd is. Ook zijn de ontwenningsverschijnselen vaak heftig. Het is daarom belangrijk om een medisch begeleide detox als behandeloptie voor te bereiden.

Een interventie bij drugsverslaving kan erg divers zijn, vanwege de grote verschillen die drugs hebben op iemands gezondheid en sociaal leven. Het is belangrijk te begrijpen welke hulpopties nodig zijn en het beste aansluiten op de situatie. Zo duurt de ontwenning van een verslaving aan opioïde drugs, zoals heroïne en fentanyl, veel langer dan bij een verslaving aan veel partydrugs en psychedelica.

Interventies bij andere verslavingen, zoals gokken, internetverslaving en porno, richten zich vaak op andere gevolgen. Zo komen financiële problemen en relatieconflicten veel voor bij een gedragsverslaving. Je kunt daarom ingrepen voorstellen zoals het aanstellen van een bewindvoerder en het volgen van relatietherapie.

De rol van familie en vrienden

Als familielid en vriend kun je op verschillende manieren helpen. In de eerste plaats is het belangrijk om te laten zien dat je luistert en niet meteen kritiek geeft. De verslaafde voelt zich hierdoor niet snel aangevallen en zal ook openstaan voor jouw mening. Je kunt ook aanbieden om praktische zaken te regelen, zoals het aanbieden van vervoer richting een kliniek of therapeut. Daarnaast is psycho educatie een grote hulp. Je bent zo beter in staat om te begrijpen waar de verslaafde mee worstelt, kent de mogelijke behandelmethodes en weet wat je kunt verwachten qua terugval.

Tegelijkertijd is het belangrijk om aandacht te geven aan je eigen emoties en stress en deze niet te onderdrukken. Als naaste zijn gevoelens van boosheid, frustratie en verdriet heel normaal. Het is belangrijk om deze niet te onderdrukken, vanwege het gevaar van codependency. In plaats daarvan moet je leren om deze gevoelens op een gezonde manier te verwerken. Via zelfzorg voorkom je dat je lichamelijke en mentale gezondheid lijden onder de verslaving in je omgeving.

Lees meer over hulp voor familie en vrienden bij verslaving

Na de interventie

Het echte werk begint vaak pas na de interventie. Wanneer het confronteren leidt tot een doorbraak, kun je in goed overleg de vervolgstappen uitvoeren van behandeling. Het is hiervoor belangrijk dat concrete behandelopties op tafel klaar liggen voor de verslaafd persoon. Je kunt dan direct vervoer regelen naar een afkickkliniek of een intakegesprek houden voor opname in een behandelcentrum. Als interventieteam begeleid je dit herstelproces, ondersteun je in praktische zaken zoals de zorg voor een appartement of huisdieren, en houd je contact. Ook is het goed om betrokken te blijven na behandeling voor nazorg en om terugval te voorkomen.

Als een interventie niet de gewenste uitkomst heeft, betekent dit niet meteen ‘einde verhaal’. Het is belangrijk om grenzen te stellen en consequenties te verbinden aan een weigering tot hulp. Toch kun je als interventieteam besluiten dat je niet opgeeft. Hiervoor kun je analyseren waarom de interventie niet slaagde. Zo kun je overwegen om professionele hulp in te schakelen voor een volgende interventie. Het is verstandig om ruimte en tijd te geven voor iedereen om de ervaring te verwerken, voordat je zo’n nieuwe poging doet.

Professionele hulp bij interventies

Een professionele interventionist kan de kans op een succesvolle interventie vergroten, volgens klinisch psycholoog William Miller in Treating Addiction: A Guide for Professionals. Als een effectieve communicator en neutrale gespreksleider, is het voor een professional vaak makkelijker om iemand op hun gemak te stellen en te overtuigen van het verslavingsprobleem. Dit is vooral nuttig wanneer de verslaving heeft geleid tot ernstig verstoorde relaties, waardoor de emoties snel op zouden lopen. Een interventionist is bovendien goed op de hoogte van alle mogelijke behandelopties bij verschillende verslavingen, waardoor een geschikt behandelplan kan worden voorbereid.

Er bestaat geen directe opleiding tot interventionist. Veel specialisten zullen wel een achtergrond hebben in psychologie, maatschappelijk werk, verslavingskunde of de geestelijke gezondheidszorg. Sommige interventionisten zijn daarnaast ervaringsdeskundige. Ze kunnen dan begeleiding bieden op basis van hun eigen ervaringen. Veel afkickklinieken bieden de mogelijkheid van een begeleide interventie aan. Ook zijn er websites waarop je direct de diensten van een interventionist kunt inhuren.

De kosten voor een interventie variëren sterk, volgens een vergelijking onder tientallen aanbieders. Een gemiddelde interventie kost tussen de €1.500 tot €3.000. De prijs hangt onder meer af van de aanbieder en de complexiteit van de situatie.

Zoek jij hulp bij een verslaafd familielid of een verslaving in je omgeving? Bel 020 – 532 0030 en hoor van onze medewerkers welke mogelijkheden voor behandeling bestaan.

Veelgestelde vragen over interventies