Behandeling verslaving: De meeste gebruikte opties op een rij

Herstellen van een verslaving is vaak een lang en uitdagend, maar enorm leerzaam en waardevol proces. Een proces waarin je met vallen en opstaan de controle terug wint over jouw leven.

De eerste stap naar herstel is accepteren dat je verslaafd bent, dat je de controle over je gedrag (deels) bent kwijtgeraakt en dat je het probleem niet in je eentje kunt oplossen. Harde feiten, die voor mensen met een verslaving erg emotioneel en zwaar kunnen zijn.

Acceptatie zorgt voor de juiste mindset om je herstel aan te gaan: wíllen veranderen is essentieel om je verslaving op de lange termijn succesvol aan te pakken.

Veel mensen met een verslaving zien hun situatie als uitzichtloos: na zoveel pogingen om te stoppen, leggen ze zich neer bij het feit dat hun bestaan wordt geregeerd door de verslaving en dat ze er mee moeten leren leven.

Gelukkig is niets minder waar: binnen de professionele verslavingszorg zijn er verschillende mogelijkheden, behandelingen en therapieën om effectief de strijd aan te gaan met een verslaving. Op deze pagina vindt je de meest gebruikte vormen en mogelijkheden.

Wat is het verschil tussen lichamelijke en geestelijke verslaving?

Binnen de verslavingszorg wordt allereerst onderscheid gemaakt tussen twee vormen van verslaving: lichamelijke en geestelijke afhankelijkheid. Bij drugs-, medicijn– en alcoholverslavingen is er vaak, maar niet altijd, sprake van beide vormen. Gedragsverslavingen (zoals gokken, seks verslaving, gamen, shoppen en werken) zijn altijd geestelijke verslavingen.

Of je last hebt van een lichamelijke verslaving, een geestelijke verslaving of een combinatie van beide, bepaalt in grote lijnen hoe een behandeling eruit ziet.

Lichamelijke afhankelijkheid

Als je lichaam op regelmatige basis een bepaalde stof, zoals alcohol, medicijnen of drugs binnenkrijgt, kan je lichaam gewend raken aan deze stof. Allerlei biologische processen in je lichaam veranderen onder invloed van de constante aanvoer van deze stof. Je lichaam heeft de stof na verloop tijd nodig om te kunnen functioneren.

Lichamelijke afhankelijkheid kenmerkt zich door (soms heftige) ontwenningsverschijnselen als je stopt met het gebruik. Bij sommige middelen, zoals alcohol en bepaalde soorten medicijnen, kan het erg gevaarlijk zijn om ineens te stoppen met het gebruik. Je lichaam kan deze overgang niet aan en daarom is langzaam afbouwen over een langere tijd nodig.

Geestelijke afhankelijkheid

In tegenstelling tot lichamelijke afhankelijkheid, wordt een geestelijke verslaving gekenmerkt door jouw eigen gedachten, gevoelens en angsten: je krijgt langzaam maar zeker het gevoel niet zonder je verslavende activiteit te kunnen. Geestelijke verslavingen hebben een grote invloed op hoe je jezelf bekijkt en ervaart. Vaak wordt een geestelijke verslaving gebruikt om anderen, onderliggende psychische problemen (zoals emotionele pijn, trauma, depressie en angsten) te maskeren.

Klinische en ambulante behandelingen

Ben je verslaafd aan een middel wat heeft gezorgd voor lichamelijke afhankelijkheid? Dan is het vrijwel altijd noodzakelijk om je behandeling onder professionele medische en psychologische begeleiding te starten in een afkickkliniek. Hier kun je op een medisch veilige manier nuchter worden en detoxen.

Een tijdelijke opname in een afkickkliniek wordt ook wel een klinische behandeling genoemd: je verblijft een periode dag en nacht in een verslavingskliniek waar je intensieve therapieën en behandelingen ondergaat in een veilige omgeving, weg van je thuisomgeving. Een klinische opname wordt ook veel toegepast bij hardnekkige en langdurige geestelijke verslavingen.

Verslavingszorg betekent niet per sé dat je een interne behandeling in een kliniek volgt. Er bestaan ook allerlei mogelijkheden om vanuit je thuissituatie behandelt te worden. Bij een ambulante behandeling kom je op regelmatige basis naar een vestiging van een zorginstelling bij jou in de buurt voor individuele en groepstherapieën, werk je thuis aan opdrachten en sta je via telefoon en/of videobellen in contact met je behandelaar.

Behandeling verslaving: modellen en therapieën

Een behandeling binnen de professionele verslavingszorg begint met een intake. In dit gesprek stel je samen met jouw behandelaar een behandelplan op. Jouw situatie, jij als persoon en jouw doelen staan hierbij centraal.

Bij het opstellen van een behandelplan wordt gekozen welke therapievormen aansluiten bij jouw problematiek. De volgende modellen en therapieën worden regelmatig gebruikt:

12 stappen model

Het 12 stappen programma, ook wel bekend als het Minnesota model, is wereldwijd de meestgebruikte methode om van een verslaving af te komen.

De kernpunten van het 12-stappen-model zijn:

• Je geeft toe een probleem te hebben;
• Je bent bereid hulp van anderen te krijgen;
• Je bent eerlijk over je voortgang;
• Je bent in een omgeving die je kan vertrouwen;
• Je bent bereid zelf te veranderen;
• De aangerichte schade maak je ongedaan;
• Je helpt anderen die van hun probleem af willen.

Psycho educatie

Psycho educatie is een behandelvorm waarin een deskundige zorgprofessional je voorlichting geeft over wat er eigenlijk aan de hand is. Hoe werkt een verslaving eigenlijk? Waar komt het vandaan? En wat kan er aan gedaan worden? Begrijpen wat er speelt helpt om de juiste mindset te creëren om je situatie te accepteren en te gaan veranderen.

Cognitieve gedragstherapie

Cognitieve gedragstherapie (CGT) focust op het aanpassen van gedrag door actief aan de slag te gaan met automatische en onbewuste gedachtepatronen.

Cognitieve gedragstherapie gaat uit van het idee dat het niet zozeer bepaalde gebeurtenissen uit het verleden zijn, die er voor zorgen dat we ons op een bepaalde manier gedragen, maar dat de manier waarop we over die gebeurtenissen nadenken grotendeels verantwoordelijk is voor ons zelfbeeld, gevoel van identiteit en gedachtepatronen.

Het doel van cognitieve gedragstherapie is om negatieve gedachtepatronen om te vormen naar positievere en meer constructieve patronen.

Schematherapie

Schematherapie is een behandelvorm waarin wordt onderzocht hoe je reageert op bepaalde situaties in je dagelijks leven en of die reacties jou wel of niet dienen. De behandeling laat je zien hoe jouw gedrag en gedragspatronen gevormd zijn.

Je gedragspatronen zijn grotendeels een resultaat van je opvoeding. Relatief kleine gebeurtenissen in je jeugd kunnen op latere leeftijd zorgen voor hardnekkige patronen die niet per sé goed en productief voor je zijn.

Uitgangspunt van de therapie zijn jouw emotionele basisbehoeften en de manier waarop je in je dagelijkse leven met die behoeften omgaat. Schematherapie leert je om die behoeften te herkennen en op een gezonde manier in te vullen.

EMDR

EMDR is vooral bekend als succesvolle behandelvorm voor mensen met een posttraumatische stressstoornis (PTSS). De therapie wordt vandaag de dag bij veel meer psychische problemen gebruikt, zoals angststoornissen, ernstige stress, paniekaanvallen, rouwverwerking en verslavingen.

Het doel van EMDR is om onverwerkte negatieve herinneringen of ervaringen uit het verleden te verwerken en heftige emoties die opkomen bij deze herinneringen te verzachten.

Heb je flashbacks, nachtmerries, angsten of worden je relaties, werk of slaap verstoord door een nare herinnering of gebeurtenis? EMDR kan een geschikte behandelmethode zijn voor iedereen die in zijn of haar dagelijkse leven wordt gehinderd door traumatische ervaringen uit het verleden.

Online therapie

Wil je zelf aan de slag om jouw middelenverslaving aan te pakken? Dat kan. Tegenwoordig kun je namelijk ook online therapie vanuit huis volgen.

Er zijn diverse online therapieën, waarbij er verschillen kunnen zitten tussen de methodes. Bij de ene methode heb je persoonlijk contact met je begeleider, waar je bij de andere methode via online modules zelfstandig aan de slag kunt met opdrachten.

Online therapie is echter niet voor iedereen geschikt. Als je bijvoorbeeld geen toegang hebt tot een computer, of niet zo goed weet hoe je met een computer om moet gaan, is dit waarschijnlijk niet de beste behandelmethode voor jou.

Voor sommige mensen kan online therapie juist wel heel voordelig zijn. In ons uitgebreide artikel over online therapie lees je meer over deze behandelmethode, en wat mogelijk de voor- en nadelen ervan kunnen zijn.