Bemoeizorg

Bemoeizorg: Gespecialiseerde vorm van hulpverlening en zorg

Bemoeizorg is gericht op mensen met langdurige verslavingsproblematiek of psychiatrische problemen die zelf geen passende hulpverlening kunnen of willen vinden. Op basis van een hulpoproep door iemand in de omgeving of een vaststelling van een (gemeentelijk) ambtenaar of hulpverlener kan het proces van bemoeizorg in gang worden gezet. Hierbij wordt meestal een 6-stappenplan gevolgd waarin stapsgewijs een zorgvraag wordt opgezet en uitgevoerd.

Op deze pagina wordt uitgelegd hoe bemoeizorg eruit kan zien, in welke situaties het kan worden toegepast en welke 7 stappen een hulpverleningsproces meestal volgt.


Wat is bemoeizorg?

Bemoeizorg is een vorm van sociaal-psychiatrische hulpverlening die wordt ingezet wanneer iemand hulp nodig heeft maar hier niet zelf om vraagt (uit onmacht of onwil). Deze vorm van hulpverlening komt vaak voor bij kwetsbare groepen in de samenleving, zoals daklozen en verslaafden, maar ook veteranen en asielzoekers. Het wordt daarom in Nederland geschaard onder de openbare geestelijke gezondheidszorg (OGGZ). Bemoeizorgteams bestaan al sinds de jaren ’80, maar hebben pas sinds 2000 volgens D. Bryssinck in Ethiek en zorg in de hulpverlening echt een opmars in de zorg gemaakt.

Het herkennen, signaleren en benaderen van personen met een hulpbehoefte gebeurt door een professionele hulpverlener, maar de hulpvraag zelf kan ook door iemand uit de eigen omgeving of zelfs als toevallige voorbijganger worden ingediend. Ook verschillende organisaties kunnen hier een rol in spelen, zoals de politie, sociale verhuurders en de gemeentelijke sociale dienst.


Hoe werkt bemoeizorg?

Bemoeizorg is gericht om op praktische wijze met complexe problemen om te gaan, zodat zorgwekkende zorgmijders geholpen worden om een eerste stap te zetten naar langdurig herstel. Nadat iemand een melding van zorgwekkend gedrag maakt, vaak bij een wijkteam of gemeentelijk loket, zal een team van hulpverleners voorzichtig contact leggen en een inventarisatie proberen te maken van de problemen waar praktische zorg voor geboden kan worden waardoor binnen zo kort mogelijke tijd een verbeterde kwaliteit van leven kan ontstaan.

Respect voor de autonomie van de cliënt is hierbij leidend, volgens J. Jongeleen et al. in Tijdschrift voor Psychiatrie. Overzicht scheppen in financiële wanorde, hulp met persoonlijke hygiëne en het bieden van een luisterend oor zijn de eerste praktische methoden waarop een beroep wordt gedaan.

Na verloop van tijd, wanneer de situatie van de cliënt stabieler is en er een vertrouwensband is opgebouwd, probeert het bemoeizorgteam om de hulpbehoevenden over te dragen aan reguliere hulpverlening, zoals de GGD, GGZ, verslavingszorg of psychiatrische professionals.


7 stappen van bemoeizorg

Hulpverleners die bemoeizorg bieden, volgen meestal een plan van zes stappen. Hierin wordt stapsgewijs contact gelegd en een relatie opgebouwd met de zorgmijder(s), eerstelijnshulp geboden en een plan gemaakt voor overdracht aan en monitoring door andere hulpverleningsinstanties.

De precieze invulling van dit plan verschilt naargelang de context en type kwetsbare mensen, zo wordt volgens M. C. Rots- De Vries et al. in Tijdschrift voor Gezondheidswetenschappen dit plan in enigszins aangepaste vorm gebruikt bij de bemoeizorg in de Jeugdgezondheidszorg.

Dit zijn de 7 stappen van bemoeizorg:

  1. Onderzoek de melding. Breng een situatie in kaart en stel mogelijke zorgwekkende problemen vast.
  2. Leg contact. Introduceer jezelf op respectvolle manier en maak duidelijk dat iemand profijt kan hebben van bemoeizorg.
  3. Bouw relatie op. Hulp kan alleen effectief zijn wanneer deze wordt geaccepteerd door de hulpbehoevende. Een hulpverlener moet het vertrouwen winnen van de zorgmijder.
  4. Stel behandelplan op. Breng op praktische wijze verbetering aan in de situatie van de zorgbehoevende, waardoor een meer stabiel leven ontstaat.
  5. Breng praktische verbeteringen. Voer het opgestelde behandelplan uit en zorg dat dankzij de juiste hulp een betere kwaliteit van leven ontstaat.
  6. Bereid overdracht voor. Neem contact op met hulpverleners van andere, reguliere instanties en bereid een overdracht van de hulpverlening voor. Dit is alleen mogelijk wanneer de situatie van een zorgmijder in zoverre is geholpen dat iemand nu wel hulp van andere instanties kan en wil accepteren.
  7. Monitor progressie. Een bemoeizorgteam zal vaak nog enige tijd in de gaten houden of de overdracht naar andere hulpverleningsinstanties soepel verloopt of dat de zorgvermijder terugvalt in oude patronen.

Voor wie is bemoeizorg bedoeld?

Bemoeizorg is er voor mensen die hulp nodig hebben:

  • Op sociaal gebied, zoals financiële problematiek, verwaarlozing of een sociaal isolement.
  • Bij psychische of psychiatrische problemen, zoals acute psychoses (‘verwarde personen’), een posttraumatisch stress syndroom (PTSS) of een bipolaire stoornis.
  • Bij een chronische alcoholverslaving, drugsverslavingeetstoornissen, gedragsverslaving en dwangstoornissen.
  • Mensen die kampen met depressie, zelfmoordgedachten, extreme stress of rouw.

Waarom deze groep mensen niet eerder in contact komt met de juiste zorg- of hulpverlening, verschilt van persoon tot persoon. Sommigen zijn zich er niet van bewust dat er een probleem is ontstaan, terwijl zij toch de grip op het dagelijkse leven verliezen. Anderen denken dat hun situatie uitzichtloos is en ze niet te helpen zijn. Maar ook het actief vermijden van zorg, om welke reden dan ook, komt veel voor.


Is bemoeizorg effectief?

Volgens een onderzoek uit 2012, uitgevoerd door de Universiteit van Tilburg, is bemoeizorg in Nederland effectief in het verbeteren van de kwaliteit van leven van een zorgmijder. Ook nam de ernst van de problematiek op verschillende leefgebieden af. Beide effecten hielden binnen het onderzoek tot in ieder geval zes maanden na de geleverde bemoeizorg aan, waardoor bemoeizorg een duurzaam herstel kan leveren.

Volgens het rapport was er ook sprake van een goede binding tussen de cliënten en het bemoeizorgteam. Dit leidde tot een soepelere overgang naar reguliere zorg en hulpverlening. Bemoeizorg heeft dus een positief effect op zowel de levens van mensen als op de algehele inrichting van de zorg en hulpverlening.


Veelgestelde vragen

Is bemoeizorg verplicht?

Bemoeizorg is in beginsel vrijwillig, maar kan wel verplicht worden gesteld op het moment dat er bijvoorbeeld sprake is van een bedreiging van iemands eigen gezondheid of de omgeving. Hierbij gelden dan de eisen van de Wet zorg en dwang en mogelijk de extra eisen van het Besluit zorg en dwang.

Wie betaalt bemoeizorg?

Bemoeizorg wordt betaald door een gemeente of zorgaanbieder. Een cliënt hoeft pas voor hulpverlening te betalen op het moment dat een vervolgbehandeling na de bemoeizorg wordt gevolgd, in bijvoorbeeld de reguliere geestelijke gezondheidszorg.

Hoe ga je om met een zorgmijder?

Belangrijk in de omgang met een zorgmijder is dat er geen dwang wordt gebruikt, voor zover dit mogelijk is. Geboden hulp kan alleen succesvol zijn wanneer iemand ook zelf geholpen wilt worden. Een bemoeizorgteam besteedt daarom vaak veel tijd en moeite in het opbouwen van een relatie met een zorgmijder, voordat daadwerkelijke hulp wordt geboden.

Nog geen reacties

Doe mee met de discussie en plaats een reactie

bel Bel ons voor advies