Delirium tremens: Symptomen, diagnose en behandeling

Een delirium tremens is een ernstig ontwenningsverschijnsel dat bij een afhankelijkheid aan alcohol kan voorkomen, vooral na lange periodes van zwaar drinken. Het is een toestand tijdens de ontwenning waarin iemand enkele dagen lang geestelijk slecht functioneert (zoals hallucineren en het tonen van verward gedrag) en lichamelijk last kan hebben van gevaarlijke symptomen (waaronder hyperthermie en hartritmestoornissen).

Mensen kunnen aan een delirium tremens overlijden. De kans hierop wordt fors groter wanneer er geen medische behandeling plaatsvindt. Op deze pagina wordt uitgelegd hoe een delirium tremens ontstaat en wordt gediagnosticeerd. Ook worden de behandelingsopties voor de aandoening besproken.

Wat is Delirium Tremens?

Delirium tremens is een levensgevaarlijke complicatie tijdens de ontwenning van alcohol waarbij iemand onder andere last heeft van acute verwardheid (een delier) en ernstige lichamelijke symptomen zoals hyperthermie en hartritmestoornissen. De betekenis van delirium tremens is letterlijk een “delier met tremoren”, omdat het lichaam van een patiënt in deze periode vaak voortdurend beeft en trilt. Een delirium tremens komt vrijwel uitsluitend voor bij de ontwenning van alcohol, volgens M. Schuckit in New England Journal of Medicine.

Iemand die overmatig en langdurig veel alcohol gebruikt en plotseling stopt met drinken, of dit zware alcoholgebruik in korte tijd drastisch vermindert, loopt vooral risico om een delirium tremens te krijgen. Een delirium tremens komt meestal niet voor tijdens wanneer je nog alcohol drinkt. Er zijn ook andere factoren die kunnen leiden tot de ontwikkeling van een delirium tremens. Een hoge bloeddruk, slechte lichamelijke gezondheid en eerdere problematische ontwenningsverschijnselen kunnen volgens D. Fiellin et al. in Substance Abuse het risico op de aandoening vergroten.

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 07:00 - 22:00

Delirium Tremens als ontwenningsverschijnsel

Een delirium tremens wordt beschouwd als de meest ernstige complicatie bij de ontwenning van alcohol. Een zware en langdurige alcoholverslaving is dan ook de grootste risicofactor voor het ontwikkelen van de aandoening.

Volgens een overzichtsstudie uit 2015 door onderzoekers van Palacký-Universiteit Olomouc komt een delirium tremens voor bij 5 tot 20% van de patiënten die last krijgen van ontwenningsverschijnselen na langdurig alcoholgebruik. Abrupt stoppen met alcohol verhoogt de kans op complicaties tijdens de ontwenning. Door het ontwenningsproces onder medische behandeling plaats te laten vinden, kunnen mogelijke verschijnselen van een delirium tremens tijdig herkend en behandeld worden.

Hoe ontstaat een delirium tremens?

Een delirium tremens ontstaat doordat het centrale zenuwstelsel ontregeld wordt als reactie op het plotselinge stoppen van langdurig alcoholgebruik, volgens R. Hemmingsen et al. in The American Journal of Psychiatry. Door langdurig en overmatig alcoholgebruik raken de hersenen gewend aan de onderdrukkende werking van alcohol.

Door het plotselinge stoppen met alcohol, ontvangen de hersenen dit onderdrukkende effect niet langer en wordt het centrale zenuwstelsel hyperactief. Deze hyperactiviteit treedt vaak acuut op na 48-72 uur in het ontwenningsproces, zonder dat hier duidelijke waarschuwingen aan vooraf gaan.

Wat zijn de symptomen van Delirium Tremens?

Een delirium tremens wordt gekenmerkt door zowel lichamelijke als geestelijke symptomen. Deze symptomen wisselen in ernst, maar zorgen samen meestal voor een verandering in bewustzijn, denken en lichamelijke functies. De meest heftige verschijnselen, waaronder hallucinaties, bevingen en een extreem hoge lichaamstemperatuur, komen niet bij elke patiënt voor.

Over het algemeen zijn de symptomen het hevigst tijdens de nacht, volgens T. Brown et al. in British Medical Journal, en ‘pieken’ ze na zo’n 48 uur. Na afloop valt iemand meestal in een diepe slaap. Sommige mensen kunnen zich na het wakker worden niets meer van het delirium tremens herinneren.

Mogelijke symptomen van delirium tremens zijn:

• Verwardheid en verminderd bewustzijn
• Hallucinaties, vaak van kleine beestjes zoals mieren
• Prikkelbaar en angstig zijn, voortdurende bewegingsonrust
• Met de handen of het hele lichaam beven (tremoren), vergelijkbaar met een epileptische aanval
• Hoge hartslag en bloeddruk, verhoogde lichaamstemperatuur, vaak leidend tot een vuurrood gezicht
• Slapeloosheid, vaak ook geteisterd door heftige nachtmerries

Diagnose van Delirium Tremens

Diagnose van een delirium tremens wordt voornamelijk gedaan op basis van de aanwezige symptomen. Een arts moet hierbij uitsluiten dat andere aandoeningen deze symptomen veroorzaken, zoals een leverontsteking (alcoholische hepatitis), een alvleesklierontsteking of een verstoorde elektrolytenbalans.

Hiervoor wordt vaak lichamelijk onderzoek verricht. Op basis van de medische geschiedenis en een inventarisatie van het gebruik van medicatie, drugs en alcohol door de patiënt, wordt uiteindelijk een diagnose gesteld. Vroege detectie van een delirium tremens is belangrijk, omdat zorgverleners dan snel de juiste behandeling in kunnen zetten en complicaties voorkomen kunnen worden.

Hoe kan Delirium Tremens worden behandeld?

Medische behandeling van een delirium tremens is van groot belang. Volgens de psychiater Jan Dirk Blom, die is gespecialiseerd in hallucinerende aandoeningen zoals een delirium tremens, is de kans op overlijden zonder behandeling bij een delirium tremens zo’n 15 tot 40%. Met behandeling wordt het risico hierop verlaagd tot ongeveer 2%. De behandeling van delirium tremens bestaat meestal uit een combinatie van algemene ondersteunende zorg en medicatie.

Mogelijke behandelmethoden bij een delirium tremens zijn:

• Medische monitoring: Iemand die een delirium tremens doormaakt, moet voortdurend gemonitord worden op veranderingen van vitale functies zoals de hartslag, bloeddruk en ademhaling.
• Stabilisering van vitale functies door bijvoorbeeld het toedienen van een infuus om dehydratatie tegen te gaan.
• Medicatie voor symptoombestrijding: Benzodiazepinen zoals diazepam en lorazepam kunnen volgens een studie uit 2018 in Journal of Clinical and Experimental Hepatology helpen om de verstoorde balans van neurotransmitters in de hersenen te herstellen, zodat symptomen in intensiteit afnemen.
• Ondersteunende zorg: Het bieden van een kalme omgeving om rust en slaap te bevorderen.

Preventie en langetermijnbeheer van Delirium Tremens

Er zijn verschillende manieren om de kans op delirium tremens te verkleinen. Wanneer iemand op basis van zijn alcoholgebruik risico loopt om een delirium tremens te krijgen, is een gecontroleerde ontwenning onder medisch toezicht van groot belang. Ook het aanvullen van bepaalde voedingsstoffen, met name vitamine B1 (thiamine), kan volgens E. Holzbach in Journal of Studies on Alcohol helpen om eventuele tekorten aan te vullen en de algehele gezondheid te ondersteunen.

Voor het beheren en herstellen van complicaties door de ontwenning van alcohol op de lange termijn, waaronder een delirium tremens, is professionele begeleiding en een verandering in levensstijl noodzakelijk. Professionele hulp, zoals therapie en counseling, kan helpen bij het aanpakken van onderliggende problemen en het ontwikkelen van gezonde copingmechanismen.

Daarnaast is het belangrijk om een terugvalpreventieplan op te stellen, vaak in overleg met een therapeut of verslavingsarts. Hierin stel je voor jezelf specifieke strategieën en copingmechanismen vast en identificeer (en vermijd je) triggers die tot een terugval kunnen leiden. Wil je weten welke hulp er beschikbaar is voor jouw situatie? Bel 020 – 532 0030 voor een telefonisch consult.

Veelgestelde vragen