Opwindingsdelier: Oorzaken, kenmerken en risico's
Een opwindingsdelier (excited delirium syndrome in het Engels) is een acuut gezondheidsprobleem, vaak gerelateerd aan drugsgebruik en/of psychische stoornissen. Iemand bevindt zich tijdens een opwindingsdelier meestal in een staat van extreme agitatie (opwinding) en kan agressief of gewelddadig gedrag richting anderen uiten, vaak zonder duidelijke aanleiding. Mede vanwege de kans op acuut overlijden is het belangrijk dat een opwindingsdelier tijdig wordt herkend en adequaat behandeld, volgens een studie uit 2023 in Tijdschrift voor Psychiatrie.
Op deze pagina vind je uitleg over de kenmerken van een opwindingsdelier en wat je moet doen wanneer je vermoedt dat iemand het heeft.
Inhoud
Wat is een opwindingsdelier?
Een opwindingsdelier is een ernstig en acuut gezondheidsprobleem waarbij iemand moedwillig agressief gedrag of gewelddadig gedrag vertoont als gevolg van een verstoorde geestelijke toestand. In veel gevallen speelt drugsgebruik hierbij een grote rol, volgens P. Gonin et al. in Academic Emergency Medicine. Een opwindingsdelier uit zich niet alleen in (vaak ongerichte) agressie of geweld richting anderen, maar kan ook levensbedreigend zijn voor de persoon zelf.
Een opwindingsdelier vraagt daarom om een specifieke aanpak van de verschillende diensten als politie, veiligheidspersoneel en hulpverleners, die moeten omgaan met agressief gedrag maar dit ook dienen te herkennen als een ernstig en acuut gezondheidsprobleem voor de persoon die dit gewelddadig gedrag vertoont.
DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?
Bel voor advies
020 - 532 0030Ma-Vrij van 07:00 - 22:00
De oorzaak van een opwindingsdelier
De oorzaak van een opwindingsdelier wordt meestal toegeschreven aan acuut-op-chronisch drugsgebruik of een ernstige psychische stoornis, of een combinatie van beide. Binnen de wetenschap bestaat er echter geen consensus over de precieze oorzaak en triggers, volgens een veel geciteerde studie door G. Vilke et al. in The Journal of Emergency Medicine. Een opwindingsdelier kan daarom vaak lastig worden gediagnosticeerd, wat het moeilijker maakt om het te onderscheiden van agressief gedrag om ‘natuurlijke’ redenen.
Mogelijke drugs die een opwindingsdelier kunnen veroorzaken zijn:
- Stimulerende drugs, met name cocaïne
- Hallucinerende drugs, waaronder amfetamines, PCP en LSD
- Nieuwe designer drugs die het centrale zenuwstelsel beïnvloeden, waaronder 4MMC (bath salts)
Wat zijn kenmerken van een opwindingsdelier?
Een opwindingsdelier wordt gekenmerkt door hevige opwinding en agitatie gecombineerd met ongerichte agressie. Specifieke symptomen waar je een opwindingsdelier herkent kunnen echter behoorlijk verschillen, volgens een onderzoek uit 2020 door Amerikaanse artsen op de eerstehulpafdeling.
Zo kan er sprake zijn van een wisselend bewustzijnsniveau en reageren sommige mensen slecht of helemaal niet op (gewelddadige) interventies door hulpverleners. Iemand met een opwindingsdelier blijft bijvoorbeeld vaak doorvechten, ook wanneer hij al voldoende gefixeerd is.
Risico’s van opwindingsdelier
Een opwindingsdelier brengt grote risico’s met zich mee voor de persoon zelf en de omgeving. Volgens een studie door S. Baldwin et al. in International Journal of Law and Psychiatry is herkenning van een opwindingsdelier door hulpdiensten zeer belangrijk, omdat het gebruik van geweld bij een opwindingsdelier statistisch gezien eerder leidt tot een fatale uitkomst door bijvoorbeeld een veroorzaakte hartstilstand.
Andere mogelijke gezondheidsrisico’s bij een opwindingsdelier zijn onder meer acidose en rabdomyolyse, die ook tot de dood kunnen leiden.
Wat te doen bij een opwindingsdelier?
Het belangrijkste bij een opwindingsdelier is om iemand zo snel mogelijk naar een eerstehulpafdeling te krijgen. Hier kan namelijk het beste de juiste diagnose van een opwindingsdelier worden vastgesteld, volgens G. M. Vilke et al. in Journal of Forensic and Legal Medicine.
Het is daarom belangrijk dat eventuele politie, beveiliging en hulpverlening een opwindingsdelier snel herkent. Bij het handelen van politie, veiligheidspersoneel en hulpverleners moeten namelijk vaak voorzorgsmaatregelen genomen om mogelijk toegebracht letsel door de persoon met een opwindingsdelier te voorkomen (veilige fixatie van ademhaling en hartslag), maar dient ook vermeden te worden dat hulp en opname in het ziekenhuis wordt uitgesteld.
Dit moet je doen wanneer je denkt dat iemand een opwindingsdelier heeft:
- Bel alarmnummer: beschrijf symptomen en benoem de mogelijkheid van een opwindingsdelier, zodat opgeroepen politie hier ook op voorbereid is
- Bewaar afstand: voorkom verdere prikkels waardoor gedrag kan escaleren en vermijd dat je zelf slachtoffer van mogelijke agressie wordt
- Leg iemand op de rug, niet buik: wanneer je toch actief om hulp wordt gevraagd door bijvoorbeeld politie, beveiliging en hulpverlening is het belangrijk dat iemand altijd veilig gefixeerd wordt op de rug en niet de buik. Zo voorkom je mogelijke ademhalings- en hartslagproblemen en levensbedreigende schade aan organen.
Veelgestelde vragen
Welk gevaar loopt iemand die in een Opwindingsdelier zit en hoe komt dit?
Iemand met een opwindingsdelier kan plotseling overlijden doordat vitale organen zoals het hart door de hevige opwinding stoppen of ernstige schade oplopen. Dit kan als gevolg van lichamelijke processen die door de opwindingsdelier in gang worden gezet, of doordat iemand zich ten koste van alles uit een bedwinging probeert te vechten.
Hoe vaak komt een opwindingsdelier voor?
Concrete cijfers over de prevalentie van een opwindingsdelier in Nederland ontbreken, en schattingen variëren van ongeveer 20 gevallen per jaar tot tientallen of zelfs honderden.
In welke context komt het opwindingsdelier voor?
Vanwege het aangetoonde verband tussen drugs en een opwindingsdelier komt dit relatief vaak voor in de context van evenementen waar veel drugs worden gebruikt, zoals festivals en concerten.