Acceptance Commitment Therapie: Voordelen en effectiviteit

De psychotherapie Acceptance and Commitment Therapie (ACT) is een actie-gerichte behandelmethode voor mensen met psychische klachten en problemen. ACT richt zich op het accepteren van en het leren omgaan met bepaalde emoties en gedachten, in plaats van deze emoties en gedachten te veranderen of weg te drukken. De therapie helpt iemand om psychologisch weerbaarder en flexibeler te worden, en zich te focussen op het inrichten en nastreven van een waardevoller leven.

Op deze pagina wordt uitgelegd wat de stappen van ACT therapie zijn, voor welke klachten en problemen de behandelmethode geschikt is en wat de voordelen van acceptatie commitment therapie zijn.

Wat is ACT Therapie?

ACT therapie is een vorm van gedragstherapie die zich richt op het ontwikkelen van psychologische flexibiliteit. Iemand kan zo beter omgaan met negatieve gedachten en vervelende gevoelens. De afkorting ACT staat voor acceptance and commitment therapy.

De Amerikaanse psycholoog Steven C. Hayes begon in de jaren ’80 met de ontwikkeling van de behandelmethode. De bedoeling was om nieuwe inzichten over gedragsanalyse te combineren met de bestaande cognitieve gedragstherapie, volgens N. Kazantis et al. in het handboek Cognitive and Behavioral Theories in Clinical Practice. Het duurde echter pas tot 2012 voordat overtuigend wetenschappelijk bewijs werd gevonden voor het nut van ACT in vergelijking met andere therapeutische benaderingen, volgens F. Jiménez et al. in International Journal of Psychology and Psychological Therapy. De populariteit van ACT is sindsdien sterk toegenomen in Nederland en andere landen.

Wat zijn de stappen van ACT Therapie?

ACT therapie bestaat uit zes verschillende vaardigheden of stappen om de psychologische flexibiliteit te ontwikkelen. Volgens een invloedrijke studie door R. Harris in Psychotherapy in Australia zijn deze stappen in willekeurige volgorde uit te voeren en aan te leren. Het idee dat controle over gedrag en het opleggen van gedragsaanpassingen juist níet helpen met vervelende gedachten en ervaringen, staat volgens Harris centraal in deze processen. In plaats daarvan moet iemand leren omgaan met deze gedachten en psychologisch flexibeler worden.

De stappen van ACT therapie zijn:

• Acceptatie: Het toestaan van en ruimte maken voor negatieve ervaringen en gedachten
• Cognitieve defusie: Aanleren om afstand te nemen van (belemmerende) gedachten
• Het zelf als context: Een transcedent gevoel van het ‘zelf’ ontwikkelen, waardoor iemand zich niet identificeert met bepaalde ervaringen, gedachtes en lichamelijke sensaties maar deze vanuit een eigen ‘zelf’ kan observeren
• Hier en nu: Bewustzijn en aandacht voor het hier en nu
• Waarden: Ontdekken en stilstaan wat iemand zelf belangrijk vindt
• Toegewijd handelen: Doelen stellen op basis van bepaalde waarden en deze (op verantwoorde wijze) proberen te realiseren

Wat is de rol van ACT Therapie in psychische gezondheid?

ACT therapie speelt een belangrijke rol in het bevorderen van de psychische gezondheid. Volgens M. Samaan et al. in Psychotherapy Research hebben verschillende meta-studies aangetoond dat ACT effectief is voor het behandelen van uiteenlopende psychische problemen.

ACT voor angststoornissen en depressie

Een ACT-behandeling kan onder meer voor angststoornissen en depressie worden ingezet. Iemand laat zich dankzij ACT minder beïnvloeden door angst en belemmeren in het handelen, ondanks de aanwezigheid van angstige gedachten en gevoelens, volgens een studie uit 2014 in Journal of Anxiety Disorders. Dit wordt bereikt door acceptatie van deze gedachten en gevoelens te bevorderen, aanleren om hiervan afstand te nemen en handelen te stimuleren dat voortkomt uit persoonlijke waarden.

ACT therapie leert iemand met een depressie om afstand te nemen van negatieve emoties en gedachten en stimuleert het ondernemen van ‘waardevolle’ acties, ook wanneer iemand zich somber voelt. Zo helpt een ACT-behandeling om de impact van een depressie te verminderen en herstel te bevorderen.

ACT voor stress management en chronische pijn

Ook voor stress management en chronische pijn is ACT effectief gebleken. Een veel geciteerde studie in het invloedrijke tijdschrift Pain door J. Wetherell et al. toonde overtuigend aan dat ACT therapie helpt om beter om te gaan met de impact van chronische pijn. Niet alleen werd pijn als minder heftig ervaren, maar ACT therapie hielp ook om de mentale impact hiervan (zoals angst en depressie) te verminderen. De psychologische flexibiliteit die ACT helpt te ontwikkelen, kan ook stressniveaus verlagen. Iemand kan zo meer flexibel omgaan met extreme druk en uitdagende situaties, volgens een studie uit 2013 in Clinical Psychologist.

Hoe kan ACT therapie helpen bij verslaving?

ACT therapie kan bij een verslaving helpen om een betere relatie met verslavingsgerelateerde ervaringen te ontwikkelen, in plaats van deze te vermijden en weg te stoppen. Door acceptatie van vervelende ervaringen te stimuleren en persoonlijke veerkracht op te bouwen, kan ACT iemand leren een meer waardevol leven te leiden dat overeenkomt met de waarden die iemand zelf belangrijk vindt. Volgens een Nederlandse studie uit 2014 in Tijdschrift voor Psychiatrie kan de therapie zo een wezenlijke bijdrage leveren binnen een uitgebreid behandelplan voor verslaving.

Hoe werkt een ACT Therapiesessie?

Een ACT therapiesessie werkt volgens een gestructureerd proces waarin de zes belangrijke stappen voor het bevorderen van psychologische flexibiliteit centraal staan. Tijdens een eerste consult zal de therapeut een beoordeling uitvoeren om zicht te krijgen op de problemen, symptomen en de individuele context van de cliënt. De therapeut stelt een individueel behandelplan op aan de hand van vragen over de achtergrond, het identificeren van waarden en doelen, het bespreken van de huidige moeilijkheden en het inventariseren van eerdere therapie-ervaringen.

In vervolgsessies werkt de therapeut samen met de cliënt om specifieke doelen te stellen die passen bij de waarden en de gewenste verandering, waarbij de zes kernprocessen van ACT centraal staan. Door het bieden van ondersteuning, begeleiding en feedback helpt de therapeut om de cliënt actie te laten ondernemen en kleine veranderingen aan te brengen in het dagelijks leven. De exacte structuur en invulling van een ACT-therapiesessie is onder meer afhankelijk van de persoonlijke stijl van de therapeut, het behandelplan en de behoeften van de cliënt.

De effectiviteit en voordelen van ACT Therapie

Er is veel wetenschappelijk onderzoek verricht naar de effectiviteit en voordelen van ACT therapie. Deze onderzoeken hebben aangetoond dat ACT helpt met tal van aandoeningen en problemen, waaronder angst, depressie, verslavingen en chronische pijn, zo stellen Zwitserse onderzoekers in een veel geciteerde overzichtsstudie uit 2020 in Journal of Contextual Behavioral Science. Volgens deze overzichtsstudie, die 133 wetenschappelijke onderzoeken bekeek met in totaal meer dan 12.000 deelnemers, houdt ACT therapie zich ook makkelijk staande vergeleken met andere evidence-based behandelmethoden, zoals cognitieve gedragstherapie. Voor sommige aandoeningen blijkt ACT zelfs de beste behandelresultaten te behalen.

Mogelijke voordelen van ACT therapie zijn:

• Vergroten van psychologische flexibiliteit: ACT richt zich op het vergroten van psychologische flexibiliteit. Dit helpt je om beter om te gaan met bijvoorbeeld moeilijke gedachten en emoties of plotselinge veranderingen in het dagelijks leven.
• Waardevol leven: ACT moedigt je aan om inzicht te krijgen in je persoonlijke waarden en doelen en hiertoe stappen te zetten. Dit kan leiden tot een gevoel van betekenis en voldoening.
• Mindfulness: ACT integreert mindfulness-principes en -oefeningen, die je kunnen helpen bij het ontwikkelen van bewustzijn, acceptatie en aanwezigheid in het ‘nu’.
• Effectief bij verschillende problemen: ACT heeft positieve resultaten laten zien bij verschillende psychische aandoeningen en problemen, wat het een veelzijdige optie voor therapie maakt.
• Lange-termijn resultaten: ACT richt zich op het aanleren van vaardigheden die je kunt blijven toepassen in je dagelijks leven, ook na het voltooien van de therapie. Dit leidt mogelijk tot langdurige positieve veranderingen en bevordert herstel op de lange termijn.

ACT Therapie vs Andere Therapieën

ACT therapie lijkt op verschillende andere therapieën voor het omgaan met negatieve gedachtes, waaronder cognitieve gedragstherapie (CGT) en mindfulness-based cognitive therapy (MBCT). Er zijn echter ook cruciale verschillen met deze andere therapeutische benaderingen.

ACT therapie vs. Cognitieve gedragstherapie (CGT)

Zowel acceptance commitment therapie als cognitieve gedragstherapie zijn gericht op het verminderen van psychische klachten en het bevorderen van iemands welzijn. Bij cognitieve gedragstherapie ligt de focus echter op het veranderen van bepaalde gedachten en gevoelens, terwijl acceptance commitment therapie als doel heeft om iemand te helpen bepaalde gedachten en gevoelens te accepteren en psychologisch flexibeler te worden.

ACT legt daardoor de nadruk op een meer holistische benadering, waarbij iemand het ‘goede’ moet leren te combineren met het ‘kwade’ door bijvoorbeeld het nastreven van persoonlijke waarden en doelen. CGT is juist specialistischer en voornamelijk gericht op alleen de negatieve gedachtenpatronen.

ACT therapie vs. Mindfulness-based cognitieve therapie (MBCT)

Mindfulness maakt een belangrijk onderdeel uit van zowel acceptance commitment therapie als mindfulness-based cognitive therapy. ACT zet mindfulness-oefeningen echter vooral in om iemands psychologische flexibiliteit te vergroten, terwijl MBCT mindfulness toepast om terugval te voorkomen bij mensen die te maken hebben met terugkerende psychologische klachten (zoals depressieve symptomen). ACT therapie focust zich daarnaast meer op het aspect van acceptatie van deze klachten, terwijl MBCT voornamelijk probeert om het bewustzijn hierover te vergroten.

De juiste therapie kiezen

Welke therapie het meest geschikt is voor jouw situatie, is afhankelijk van verschillende factoren. Van individuele behoeften en de problemen waarvoor je behandeling zoekt, tot eerdere behandelervaringen en -successen of mislukkingen. Bel 020 – 532 0030 voor een telefonisch consult voor meer advies over de geschiktheid van ACT voor jou.

Veelgestelde vragen