Wat is een angststoornis en welke behandelingen zijn er?

We zijn allemaal wel eens bang. Bang zijn is een gezonde reactie op gevaar. Ruik je ineens een brandlucht? Dan zorgen angstgevoelens ervoor dat je actie onderneemt. Die actie kan zijn blussen of maken dat je wegkomt.

Maar mensen die lijden aan een angststoornis, zijn paniekerig in ‘gewone’ situaties , waar over het algemeen geen sprake is van gevaar. Voorbeelden van dit soort situaties zijn in de rij voor de kassa in de supermarkt, of een enorme, irreële angst voor de dokter. De angstgevoelens leiden tot symptomen als hartkloppingen en hyperventilatie. Op een gegeven moment gaan mensen met een angststoornis bepaalde situaties vermijden, waardoor ze al snel beperkt worden in hun dagelijkse leven.

Wat is angst?

Angst is een normale en gezonde reactie op reëel gevaar. Uit angst ontstaan lichamelijke symptomen omdat het autonome zenuwstelsel actief wordt. Je lichaam reageert door te ‘vechten’ of the ‘vluchten’. Lichamelijke symptomen die daarmee gepaard gaan, zijn een versnelde hartslag, gespannen spieren, versnelde ademhaling, angstige gedachten en verstijven.

Wat is een angststoornis?

Een angststoornis is: een aandoening waarbij iemand angst ervaart zonder dat er een daadwerkelijk gevaarlijke situatie is, waardoor het dagelijks functioneren wordt belemmerd. Volgens schattingen zou bijna 20% van de Nederlanders ooit last hebben van een angststoornis.

Verschil angstklachten en angststoornis

Angstklachten worden omschreven als klachten waarbij gevoelens van angst heersen en de persoon daarbijbehorende lichamelijke symptomen ervaart.

Angstklachten komen voor wanneer mensen zich zorgen maken over belangrijke aspecten in hun leven, zoals hun relatie, gezin, werk, of gezondheid. Maar angstklachten kunnen ook goed spontaan tot stand komen. De klachten kunnen je dagelijkse leven verstoren, zorgen geven en ook op sociaal gebied problemen geven.

Het ervaren van angstklachten verhoogt de kans op het ontwikkelen van een angststoornis. Wanneer iemand angstklachten ervaart, komt het vaak voor dat hij of zij ook last heeft van depressie en somatisatie- en spanningsklachten.

Wat is dan het verschil tussen angstklachten en een angststoornis? Het gaat hierbij om de ernst van de symptomen. Angst is een symptoom dat bij verschillende psychische aandoeningen voorkomt, echter, wanneer angst de centrale klacht is, spreken we van een angststoornis.

Diagnose van een angststoornis

Als je last denkt te hebben van overmatig veel angst, dan is het verstandig om eerst langs je huisarts te gaan. Indien nodig, wordt je doorverwezen naar een psycholoog of andere professionele hulpverlener, die vervolgens zal bepalen of je inderdaad een angststoornis hebt of niet

Tijdens je intakegesprek zul je een vragenlijst krijgen om de ernst van je symptomen te meten. Als de resultaten wijzen op een angststoornis, dan zal er een behandelplan worden opgesteld.

Symptomen angststoornis

Mensen met een angststoornis hebben vaak last van de volgende symptomen:

• Bang om de controle over zichzelf te verliezen
• Bang om een paniekaanval te krijgen
• Het gevoel hebben dat alles niet echt is
• Bang om dood te gaan

Naast deze angstsymptomen, hebben ze persoon ook vaak last van lichamelijke klachten, waaronder:

• Misselijkheid
• Duizeligheid
• Trillen of beven
• Hartkloppingen
• Zweten
• Buikklachten
• Licht in het hoofd voelen of flauwvallen
• Koude rillingen of het juist heel warm hebben
• Verdoofd of tintelend gevoel
• Gevoel van stikken of ademnood
• Pijn of onaangenaam gevoel op de borst

Soorten angststoornissen

Er bestaan verschillende soorten angststoornissen. Een angststoornis is namelijk een verzamelnaam voor verschillende typen angststoornissen. Hieronder lees je welke soorten er zijn:

Agorafobie

Wanneer iemand last heeft van agorafobie, is de persoon bang om (alleen) naar buiten te gaan. Daarom wordt deze angststoornis ook wel pleinvrees of straatvrees genoemd. Het naar buiten gaan kan een paniekaanval stimuleren, omdat de persoon zich enorm angstig voelt.

De gevoelens van angst komen vooral naar buiten op plekken waar je moeilijk weg kunt komen, bijvoorbeeld omdat er veel mensen zijn, of omdat de plek afgesloten is. Voorbeelden van situaties waarin iemand met agorafobie klachten krijgt, zijn: met het openbaar vervoer reizen, zich in een afgesloten ruimte bevinden (bijvoorbeeld de supermarkt), zich in een open ruimte bevinden (bijvoorbeeld op een groot plein), in een situatie zijn waar het druk is (in een lange rij) en alleen buiten zijn.

Paniekstoornis

Iemand die kampt met een paniekstoornis, kan plotseling paniekaanvallen krijgen. Tijdens zo’n aanval heeft de persoon vaak het gevoel gek te worden of de controle te verliezen. Een paniekstoornis kan voor veel problemen zorgen in het dagelijks leven. En als iemand eenmaal een paniekaanval heeft ervaren, is de angst groot om er weer mee te maken te krijgen. Met als gevolg dat het slachtoffer een bepaalde situatie gaat vermijden om de kans op een paniekaanval te beperken.

Piekerstoornis / gegeneraliseerde angststoornis

Bij een piekerstoornis, ook wel een gegeneraliseerde angststoornis genoemd, maakt de persoon zich enorme zorgen over ‘gewone’ of dagelijkse dingen. Hieronder vallen zaken zoals gezondheid, werk en financiën. Door dat vele gepieker, zullen er op den duur psychische problemen ontstaan, zoals geheugenproblemen, maar ook slaapstoornissen.

Verder kunnen ze zich grote zorgen maken over betrokken raken bij een ongeluk, een belangrijke afspraak, de bus missen, of ziek worden. En ze maken zich zelfs druk over het piekeren.

Mensen met een piekerstoornis weten vaak wel dat de angsten niet kloppen met de realiteit, maar toch komen ze eruit vanaf. Ze voelen zich rusteloos en hebben moeite met zich te ontspannen.

Sociale fobie / sociale angststoornis

Als iemand last heeft van een sociale fobie, ofwel een sociale angststoornis, heeft de persoon angst om niet leuk gevonden te worden door anderen. De angst kan zelfs een paniekaanval veroorzaken. De persoon maakt zich bijvoorbeeld zorgen dat hij of zij gaat blozen, zweten of trillen. Iemand met een sociale fobie wordt bijvoorbeeld al paniekerig bij de gedachte om naar een feestje te gaan. Als iemand angstig wordt bij het geven van een presentatie voor een publiek, spreken we van podiumvrees. Het gevolg is dat iemand met een sociale fobie stopt met naar feestjes te gaan, of weigert die presentatie te geven. Als de persoon besluit om door te zetten, kan de angst heel intens zijn.

Er zijn mensen bij wie de angst alleen optreedt in specifieke situaties. Iemand die ‘alleen’ podiumvrees heeft, ondervindt dan verder geen problemen met feestjes. Mensen met een sociale fobie kunnen angst ervaren in allerlei verschillende, sociale situaties, zoals: in een restaurant gaan eten, iemand ontmoeten, in het openbaar praten, bellen of naar plekken te gaan waar veel mensen sociaal samen zijn.

Specifieke fobieën

Bij een specifieke fobie is er sprake van angst voor een bepaald ding, dier, of situatie. Veel voorkomende voorbeelden zijn: spinnen, slangen, vliegangst, hoogtevrees, bloed en kleine ruimtes (claustrofobie). Iemand die lijdt aan een specifieke fobie, weet ook vaak dat de angst overdreven is, maar helaas helpt die gedachte niet.

Behandelingen voor een angststoornis

Er zijn verschillende behandelingen voor een angststoornis. De behandeling hangt af van de symptomen, de soort angststoornis en de ernst ervan. Over het algemeen worden cognitieve gedragstherapie, exposure in vivo en medicijnen het vaakst toegepast.

Cognitieve gedragstherapie

Je gedrag en gedachtepatroon worden onder de loep genomen. Vervolgens ga je samen met je behandelaar aan de slag om je negatieve patronen te veranderen en daarmee de klachten te verminderen.

Lees hier meer over cognitieve gedragstherapie

Exposure in vivo

Bij exposure in vivo word je stap voor stap geconfronteerd met de dingen waar je bang voor bent. Je zult op den duur steeds minder angst ervaren en uiteindelijk van je angsten afkomen.

Medicijnen

In sommige gevallen kan je arts bepaalde geneesmiddelen voorschrijven. Een voorbeeld is een kalmerend middel bij ernstige klachten. Er wordt ook vaak gekozen voor gedragstherapie in combinatie met medicatie, en dan vooral als je je ook depressief voelt.

• Wat is de meest voorkomende angststoornis?
• Kan een angststoornis vanzelf over gaan?
• Hoe weet je dat je een angststoornis hebt?
• Wat is het verschil tussen angst en paniek?

Veelgestelde vragen