Groepstherapie: Uitleg, soorten & nadelen
Bij groepstherapie praten mensen met vergelijkbare psychische problemen met elkaar onder begeleiding van een therapeut, om zo te werken aan herstel. In Nederland is groepstherapie erg populair vanwege de lange wachtlijsten in de zorg voor een individuele behandeling, volgens professor Arnoud Arntz in Tijdschrift voor Psychiatrie. Groepstherapie biedt bovendien veel voordelen. Zo krijg je feedback van lotgenoten en kun je soms beter ervaringen verwerken door ze met een groep mensen te delen, in plaats van alleen een therapeut. Tegelijkertijd is groepstherapie niet voor iedereen geschikt en kan individuele therapie sneller resultaat geven. Op deze pagina vind je uitleg over hoe groepstherapie werkt, voor wie het geschikt is en wat de mogelijke nadelen zijn.
Inhoud
Wat is groepstherapie?
Groepstherapie is een behandelmethode waarbij een groep mensen met vergelijkbare problemen gesprekken met elkaar voert onder begeleiding van een therapeut. Het is een vorm van psychotherapie. Door de interactieve gesprekken kunnen deelnemers van elkaar leren, steun krijgen en nieuwe perspectieven opdoen over hun eigen gedrag en gedachten. Dit maakt het anders dan individuele therapie, volgens expert en onderzoeker Dennis Kivlighan in Journal of Counseling Psychology. Je hebt dan alleen interactie met een therapeut en moet vooral persoonlijk stappen zetten. Groepstherapie wordt vanwege de brede voordelen vaak ingezet voor de behandeling van psychische aandoeningen, van verslaving tot eetstoornissen en angststoornissen.
Een therapiegroep bestaat meestal uit zo’n 6 tot 12 deelnemers. Het kleinschalige karakter zorgt ervoor dat er genoeg te delen is, maar er ook voldoende gelegenheid is om zelf het woord te voeren. De samenstelling van een groep is vaak gebaseerd op specifieke problematiek, zoals verslaving of depressie. Dit maakt het makkelijk voor deelnemers om gedeelde ervaringen te herkennen en inzichten toe te passen op zichzelf. Hoe vaak je samenkomt hangt sterk af van de omgeving waar je groepstherapie krijgt (zoals een afkickkliniek) en wat de deelnemers nodig hebben. Vaak heb je één of twee sessies per week die zo’n anderhalf tot twee uur duren.
Welke soorten groepstherapie zijn er?
Er zijn verschillende soorten groepstherapie op basis van het doel van een therapeut of de specifieke kenmerken van een psychische aandoening. Net zoals in individuele therapie kunnen bepaalde behandeltechnieken worden toegepast. Dit maakt groepstherapie breed inzetbaar. Vaak heeft een sessie één gemeenschappelijk thema, waarover de therapeut discussies leidt of oefeningen laat doen. Een behandeling zelf kan echter uit meerdere, uiteenlopende thema’s bestaan. Zo kan het bij een groepstherapie voor verslaving tijdens sessies over bepaalde drugs gaan, jeugdtrauma’s en relatieproblemen.
Algemene vormen
Enkele algemene vormen van groepstherapie zijn:
- Inzichtgevende groepstherapie: Focus op het praten over ervaringen en gevoelens, om zo je zelfinzicht te vergroten en de oorsprong van problemen beter te begrijpen.
- Cognitieve gedragstherapie in groep: Aan de hand van cognitieve gedragstherapie technieken leer je als groep vaardigheden om negatieve gedachten en gedrag te veranderen.
- Mindfulness-based groepstherapie: Via mindfulness therapie leren deelnemers om op een positieve manier om te gaan met stress en negatieve emoties.
- Acceptance and Commitment Therapy (ACT): Als groep pas je inzichten van ACT-therapie toe, waarbij je leert te accepteren dat je niet alles kunt veranderen.
Specifieke toepassingen
Groepstherapie kan ook specifieke toepassingen hebben. In de behandeling van verslaving is groepstherapie bijvoorbeeld erg belangrijk, volgens het handboek Group Psychotherapy and Addiction. Het helpt je om tot het inzicht te komen dat jouw uitdagingen niet uniek zijn en stelt je in staat om van anderen te leren hoe je met bepaalde triggers kunt omgaan. Voor angst en depressie behandeling is groepstherapie nuttig om sociale steun te ervaren van anderen. Daarnaast kun je nuttige copingstrategieën uitwisselen.
Ook bij de verwerking van trauma helpt groepstherapie om een gevoel van verbondenheid te ervaren en nieuwe inzichten op te doen over jezelf. Daarnaast kan groepstherapie helpen bij relatietherapie en gezinstherapie. Deelnemers leren dan in groepsverband over gezonde communicatie, conflictbeheersing en het opbouwen van sterke relaties.
Hoe werkt een groepstherapie sessie?
Een groepstherapie sessie werkt via een paar vaste patronen, maar is ook een dynamische ontmoeting. In de therapiegroep gebeuren dingen die niet altijd te voorspellen zijn doordat deelnemers onderling persoonlijke ervaringen en inzichten delen. De therapeut heeft als opdracht om tijdens de groepstherapie deelnemers door hun soms heftige verhalen te begeleiden. Hij geeft vertrouwen en zorgt voor een veilige omgeving door middel van regels en afspraken tussen deelnemers. Ook zorgt hij dat iedereen aan bod komt en zich gehoord voelt.
De stappen van een groepstherapie sessie zijn:
- Inchecken: Een opstartend rondje waarin iedereen kort vertelt hoe het met hem of haar gaat.
- Thema of activiteit: Een bepaald thema of activiteit wordt besproken, van het delen van ervaringen tot oefenen van nieuwe vaardigheden.
- Discussie en feedback: De deelnemers gaan met elkaar in gesprek onder aansturing van de therapeut en geven feedback aan elkaar.
- Uitchecken: Een afsluitend rondje waarin iedereen kort deelt wat hij of zij uit de sessie heeft gehaald.
Wat zijn de voordelen van groepstherapie?
De voordelen van groepstherapie zijn vooral dat het een unieke omgeving biedt waarin jij kunt groeien en herstellen. Het contact met lotgenoten is erg waardevol voor herkenning en erkenning van je persoonlijke problemen. Tegelijkertijd leer je door het uitwisselen van ervaringen om op een andere manier naar jezelf te kijken. Hierdoor kun je werken aan herstel en kunnen klachten afnemen.
Mogelijke voordelen van groepstherapie zijn:
- Nodigt uit tot praten over je problemen. Ook word je je bewust van de manier waarop jij met anderen omgaat.
- Herkenning en erkenning. Het herkennen van soortgelijke problemen bij anderen kan opluchten en je minder eenzaam laten voelen. Verder ervaar je erkenning en begrip van lotgenoten en kun je steun en troost bij elkaar vinden.
- Inspiratie. Je leert hoe anderen omgaan met problemen. Je kunt een voorbeeld aan elkaar hebben, maar ook iets betekenen voor anderen.
- Sociale vaardigheden ontwikkelen. Je leert te praten en te communiceren, je mening te geven en ook frustraties te uiten. Je kunt in een veilige omgeving proberen jezelf op andere manieren te uiten.
- Inzicht over jezelf. In een groep wordt zichtbaar hoe jij op situaties en personen reageert, waarbij de groep jou helpt te begrijpen wie je echt bent.
- Hoop. Verbetering zien bij groepsleden heeft een therapeutisch effect en geeft je hoop voor jouw toekomst.
Wat zijn de nadelen van groepstherapie?
De nadelen van groepstherapie zijn vooral het gebrek aan individuele aandacht en de drempel om met onbekenden over je problemen te praten. Hoewel er een beperkt aantal deelnemers is, zal de therapeut slechts afwisselend aandacht voor jou hebben. In een individuele behandeling is er wel volledige focus op jou. Daarnaast kan groepstherapie behoorlijk confronterend zijn, zeker als je ook angst hebt om met groepen mensen zeer persoonlijke dingen te delen. Deze mogelijke angst overwinnen is echter ook een belangrijk aspect van groepstherapie.
Mogelijke nadelen van groepstherapie zijn:
- Minder individuele aandacht
- Privacy-zorgen over persoonlijke informatie die je deelt
- Confrontatie met anderen, waarbij soms flinke discussies kunnen worden gevoerd
- Angst voor groepen om je persoonlijke verhaal te delen
- Timing en beschikbaarheid, zeker als je een ambulante behandeling volgt
Voor wie is groepstherapie geschikt?
Groepstherapie is geschikt voor een brede groep aan klachten, maar kan bij sommige mensen ook juist tot negatieve reacties leiden. Klachten als sociale angst, depressie, eenzaamheid en verslavingsproblemen zijn erg geschikt voor groepstherapie. Ook is groepstherapie een effectieve aanpak voor mensen met lage zelfwaardering, volgens een onderzoek uit 2006 in Behavioural and Cognitive Psychotherapy.
Mensen die goed passen bij groepstherapie zijn qua persoonlijkheid vaak open ingesteld, kunnen zich makkelijk inleven in andere situaties en zijn bereid om feedback te ontvangen. Voor een positief resultaat is het ook belangrijk dat je gemotiveerd bent om te veranderen en bereid bent om jezelf kwestbaar open te stellen, volgens Spaanse onderzoekers in Journal of Clinical Psychology.
Voor mensen die last hebben van psychose of ernstige suïcidale gedachten is groepstherapie ongeschikt. Individuele therapie is dan nodig om de symptomen op een veilige manier te behandelen. Ook mensen met ernstige persoonlijkheidsstoornissen kunnen vooral nadeel hebben van groepstherapie. Dit komt onder meer door het risico op emotionele escalaties in de groep en mogelijke weerstand tegen feedback van anderen.
Praktische informatie
Met de juiste voorbereiding en kennis kun je het maximale halen uit groepstherapie. Hieronder vind je praktische informatie over dingen die je mee moet nemen, verwachtingen vooraf en huiswerk tijdens therapie.
Voorbereiding
Voordat de groepstherapie begint heb je vaak eerst een intake gesprek. Je bespreekt dan met een therapeut je klachten en doelen. Tijdens de intake zal de therapeut uitleg geven over hoe de sessies zullen verlopen. Vaak wordt geadviseerd om pen en papier mee te nemen, om bijvoorbeeld je gedachten op te schrijven tijdens de sessie. De therapeut gaat ook in gesprek over je verwachtingen voor de groepstherapie. Realistische verwachtingen zijn namelijk belangrijk om mogelijke frustratie te voorkomen.
Tijdens de therapie
Er gebeurt veel tijdens een sessie van groepstherapie. Naast het delen van je eigen ervaringen en oefenen van vaardigheden is een goed luisterend oor erg belangrijk. Zo leer je van anderen en kun je inzichten verwerken. Tegelijkertijd is er ruimte voor het geven van feedback en het stellen van verdiepende vragen.
Tussen de sessies door is er vaak huiswerk voor de deelnemers. Dit is belangrijk om inzichten goed te verwerken, nieuwe vaardigheden te oefenen en je voor te bereiden op een nieuwe sessie. Zelfzorg tussen sessies in is hiervoor cruciaal. Dit helpt bij het verwerken van emoties en ondersteunt de snelheid van herstel. Deze persoonlijke verwerking is belangrijk, omdat contact met groepsleden buiten de therapie om niet wordt aangeraden. Dit leidt namelijk tot privacy zorgen. Ook kan het een impact op de behandeling hebben omdat er geen therapeut is voor begeleiding
Resultaten en effectiviteit
Er is veel wetenschappelijk onderzoek gedaan naar de effectiviteit van groepstherapie. Hieruit blijkt dat groepstherapie geschikt is voor de behandeling van een brede groep klachten en psychische aandoeningen. Vaak wordt groepstherapie vergeleken met individuele therapie. Volgens een onderzoeksproject van de Universiteit van Kopenhagen uit 2023 is groepstherapie ongeveer even effectief als een individuele behandeling. Wel kunnen er verschillen zijn per persoon en aandoening. Persoonlijke ervaringen kunnen daarom verschillen.
Volgens een Noors onderzoek in BMC Psychiatry zorgt groepstherapie voor ongeveer 60% van de patiënten met depressie voor significante verbetering en genezing. Voor verslaving helpt groepstherapie om herstel voor meer dan 50% van alle cliënten te bereiken, volgens een studie uit 2007 in American Journal of Psychiatry. En bij verwerking van trauma helpt groepstherapie voor meer dan 70% van alle deelnemers, volgens de Amerikaanse psychiater Barbara Rothbaum in Frontiers in Behavioural Neuroscience.
Veelgestelde vragen
Wat is groepspsychotherapie?
Groepspsychotherapie is een vorm van psychotherapie waarbij je onder leiding van een therapeut samenkomt en gesprekken voert om persoonlijke problemen te verwerken.
Wat zijn de kosten van groepstherapie?
De kosten van groepstherapie zijn meestal zo’n 30-40% van een individuele behandeling en variëren tussen de €30 tot €60 euro per sessie.
Worden de kosten vergoed door de zorgverzekering?
Vaak worden de kosten voor groepstherapie vergoed op basis van je aanvullende zorgverzekering, maar dit verschilt per verzekeraar.
Hoeveel sessies zijn er gemiddeld nodig?
Hoewel het aantal sessies erg verschilt per aandoening en persoonlijke problemen, is een behandeling met groepstherapie meestal rond de 20 sessies.
Hoe wordt vertrouwelijkheid gewaarborgd?
De therapeut heeft een beroepsgeheim, terwijl deelnemers afspraken maken over bijvoorbeeld het vermijden van herkenbare details en het gebruik van voornamen of pseudoniemen. Soms teken je een overeenkomst bij een kliniek om vertrouwelijkheid en privacy te waarborgen.
Is overstappen naar individuele therapie mogelijk?
Ja, je kunt altijd overstappen naar individuele therapie als therapie in groepsverband niet goed bij je past. In een behandelingstraject wordt vaak zelfs individuele therapie gecombineerd met groepstherapie.
Wat doet een groepspsychotherapeut?
Een groepspsychotherapeut begeleidt gesprekken tussen de deelnemers, zorgt voor een veilige omgeving en is er voor verantwoordelijk dat alles in goede banen geleid wordt. De therapeut zorgt ook dat nieuwe deelnemers instromen op een soepele manier en geeft aan alle afzonderlijke deelnemers voldoende aandacht.