Psychotherapie: Typen, toepassingen en behandeling

Bij psychotherapie worden psychische en emotionele problemen door middel van gesprekken met een therapeut behandeld. Hoewel de behandelmethode zijn oorsprong heeft in bekende figuren als Sigmund Freud en Josef Breuer, werd psychotherapie in de jaren ’50 en ’60 van de vorige eeuw pas echt methodologisch vormgegeven volgens R. S. Wallerstein in The International Journal of Psycho-Analysis.

Tegenwoordig bestaan er honderden verschillende psychotherapeutische methodes die als doel hebben om gedrag te veranderen en mensen zich beter te laten voelen over zichzelf. Op deze pagina vind je uitleg over de verschillende psychotherapieën die er bestaan en voor welke problematiek ze kunnen worden toegepast.

Wat is psychotherapie?

Psychotherapie is een behandeling voor psychische stoornissen waarbij iemand via gesprekken wordt geholpen om gedrag te veranderen, zich beter te voelen en psychische problemen op te lossen. Er bestaan verschillende vormen van psychotherapie, waarbij een psychotherapeut vaak afhankelijk van de psychische klachten besluit welke behandelmethode het meest geschikt is. Volgens M. J. Lambert in Clinical Psychology Review speelt de behandelaar een belangrijke rol en bevordert een goede therapeutische relatie aanzienlijk het behandelingsproces.

Verschillende soorten psychotherapie

Psychotherapie bestaat uit verschillende psychotherapeutische behandelingen en methodes. Welke soort therapie een psychotherapeut uitvoert, is onder meer afhankelijk van het type psychische klachten, de voorkeur van een cliënt en hoe de behandeling kan worden uitgevoerd (remote of face-to-face). Zo bleek uit onderzoek door T. Probst et al. Clinical Psychology & Psychotherapy dat onder meer psychodynamische therapie en cognitieve gedragstherapie effectiever is wanneer de behandeling face-to-face is.

Dit zijn enkele verschillende soorten psychotherapie:

• Cognitieve gedragstherapie
• Interpersoonlijke therapie
• Dialectische gedragstherapie
• Psychodynamische therapie
• Mindfulness-based therapie
• Andere therapieën

Cognitieve gedragstherapie

Bij cognitieve gedragstherapie ligt de focus op het aanpassen van gedrag door actief aan de slag te gaan met automatische en onbewuste gedachtepatronen. Een psycholoog zal als doel hebben om negatieve gedachtepatronen bij de cliënt om te vormen naar meer positieve en constructieve patronen. Volgens C. Beevers et al. in Journal of Consulting and Clinical Psychology is de behandelmethode onder meer uitermate succesvol in het loskoppelen van negatieve gedachten en depressieve symptomen.

Interpersoonlijke therapie

Interpersoonlijke therapie, ook bekend onder de afkorting IPT, is een therapeutische methode die sinds de jaren ’90 populair is voor het behandelen van depressies en andere psychische problemen. De focus in de therapie ligt op het reflecteren op en herstellen van belangrijke relaties van een cliënt in zijn directe omgeving, onder andere via steunende gesprekstherapie. Er wordt relatief weinig belang gehecht aan inzicht krijgen in mogelijk dieper liggende oorzaken van de klachten, waardoor IPT bij ernstige psychische klachten niet altijd even geschikt is volgens de psycholoog G. E. Tesar.

Dialectische gedragstherapie

Bij dialectische gedragstherapie leren mensen hoe ze hun emoties beter kunnen beheersen en verwerken, om zo bepaald gedrag aan te passen of te voorkomen. De behandelmethode is afgeleid van cognitieve gedragstherapie en wordt vooral toegepast bij patiënten met persoonlijkheidsstoornissen of ernstige borderline problematiek. Ook is het effectief voor het behandelen van mensen die herhaaldelijk last hebben van suïcidale gedachten, volgens A. M. Chaudhary et al. in Psychiatric Quarterly.

Psychodynamische therapie

Psychodynamische therapie is een behandelmethode waarbij wordt gekeken naar de dynamiek tussen psychische problemen, vroege ervaringen en emoties. Het heeft raakvlakken met de psychoanalytische methode van Sigmund Freud, maar in de hedendaagse therapie wordt een grotere focus gelegd op iemands persoonlijkheid, volgens H. Guntrip in zijn handboek uit 2018 over de therapie. Ook is de interpersoonlijke wisselwerking tussen een psychotherapeut en de cliënt tijdens de therapiesessies zeer belangrijk.

Mindfulness-based therapie

Bewustwording en acceptatie van gedachten en gevoelens staan centraal in de mindfulness-based therapie, ook wel bekend als MBCT (mindfulness-based cognitive therapy). Volgens W. Kuyken et al. in British Medical Journal is de therapie onder meer geschikt in het voorkomen van terugval na een (zware) depressie doordat het patiënten leert hoe ze zich op de lange termijn kunnen wapenen tegen depressieve gevoelens.

Ook kan het helpen bij verslavingen, door verlangens en triggers makkelijker te herkennen en accepteren, en zo te veranderen.

Andere therapieën

De bovenstaande opsomming bevat enkele van de meest voorkomende psychotherapieën die in Nederland worden toegepast. Er zijn echter vele andere therapievormen die onder de noemer psychotherapie vallen. Volgens een schatting door M. Cooper et al. in Psychotherapy bestaan er tegenwoordig zelfs meer dan 500 verschillende psychotherapeutische behandelingen en interventies.

Vaak hebben deze belangrijke raakvlakken met de bovengenoemde belangrijke therapieën, maar zijn ze meer toegespitst op bepaalde stoornissen of typen patiënten.

Voordelen van psychotherapie

Uit wetenschappelijk onderzoek blijkt dat psychotherapie op verschillende manieren helpt bij psychische, emotionele en gedragsstoornissen. Hoewel er tot de jaren ’90 van de vorige eeuw nog enige scepsis bestond onder behandelaars over de voordelen van de behandelingsvorm, toonden een reeks studies in de jaren ’90, zoals M. Seligman in American Psychologist en K. Howard et al. in een studie het jaar daarop, duidelijk aan dat psychotherapie in verschillende toepassingen voordelen had.

Mogelijke voordelen van psychotherapie zijn:

• Verbetering van de geestelijke gezondheid
• Vermindering van symptomen van psychische aandoeningen
• Verbetering van relaties en communicatie
• Toegenomen zelfbewustzijn en zelfontwikkeling

Nadelen van psychotherapie

Als behandelvorm kan psychotherapie enkele nadelen hebben, die de geschiktheid ervan in sommige situaties en voor sommige typen cliënten beïnvloeden. Psychotherapie duurt meestal minstens enkele maanden lang en vereist een actieve deelname van een cliënt. Sommige cliënten zullen het ook moeilijk vinden om zich tijdens een sessie kwetsbaar op te stellen voor een behandelaar, met wie volgens R. Rizq et al. in Counselling Psychology Quarterly een extreem intense relatie moet worden opgebouwd, en geven mogelijk de voorkeur aan een andere manier van behandelen (zoals een focus op farmacotherapie).

Mogelijke nadelen van psychotherapie zijn:

• Kosten van psychotherapie
• Tijdsinvestering voor psychotherapie
• Gevoelens van kwetsbaarheid tijdens psychotherapie
• Moeilijkheden bij het vinden van de juiste therapeut

Toepassing van psychotherapie bij verslavingen

De toepassing van psychotherapie voor behandeling van verslavingen is al decennialang besproken en gedocumenteerd. Zo wees de psycholoog C. Rogalski in een paper in 1984 in International Journal of Addictions al op de positieve effecten van de behandelvorm bij drugsmisbruik. Psychotherapie is niet alleen nuttig voor de symptomen die behandeld moeten worden, waaronder depressieve klachten en onderliggende psychische problemen, maar helpt volgens een Duitse studie uit 2005 door A. Schweickhardt et al. ook om cliënten gemotiveerd te houden om het behandelproces voort te zetten.

Psychotherapie bij alcohol- en drugsmisbruik

Psychotherapie helpt bij een alcoholverslaving of drugsverslaving onder meer om een terugval na behandeling te voorkomen, volgens M. B Terra et al. in Substance Use & Misuse. Omdat problematisch gebruik van alcohol en drugs vaak ook te maken heeft met vroege traumatische ervaringen, volgens B. Sessa in Neuropharmacology, zijn verschillende psychotherapeutische behandelvormen geschikt om deze onderliggende factoren naar de oppervlakte te brengen en te behandelen.

Psychotherapie bij eetverslavingen

Psychotherapie is voor verschillende eetstoornissen en typen eetverslavingen een goede behandeloptie. Zo is er veel bewijs dat interpersoonlijke therapie uitermate geschikt is voor mensen die lijden aan anorexia nervosa en de eetstoornis NAO, volgens een studie uit 2003 in Psychology and Psychotherapy.

Psychotherapie bij gokverslavingen

Iemand met een gokverslaving heeft vaak ook last van andere psychische aandoeningen. Psychotherapie kan onder meer helpen om patiënten een behandeling (langer) uit te zitten, volgens S. W. Kraus et al. in een studie uit 2020, en onderliggende factoren te behandelen die bijdragen aan de verslaving.

Psychotherapie bij seksverslavingen

Volgens A. Goodman in Journal of Sex & Marital Therapy helpt psychotherapie iemand om meer controle te krijgen over zichzelf bij een seksverslaving. De therapie stelt een cliënt onder meer in staat om gezonde manieren te ontwikkelen waarop bepaalde verlangens en driften kunnen worden beheerst en bewerkstelligt zo een langdurige verandering in gedrag.

Hoe psychotherapie onderdeel kan uitmaken van een behandeling

Psychotherapie kan zowel op zichzelf als in combinatie met andere behandelmethodes worden ingezet bij psychische aandoeningen, verslavingen en emotionele problemen. Zo stellen G. Gabbard et al. in American Journal of Psychiatry dat de combinatie van farmacotherapie en psychotherapie in sommige situaties een grotere impact kan hebben.

Belangrijk is dat de relatie tussen de therapeut en cliënt goed is, vanwege het intensieve karakter van de praatsessies en het belang van deze relatie voor resultaten binnen het behandelproces. Ook moet worden vastgesteld of de aandoening(en) en problemen bij een cliënt door middel van psychotherapie kunnen worden behandeld, of een ander type behandelmethode vereisen. Bel 020 – 532 0030 voor een telefonisch consult over de geschiktheid van psychotherapie in jouw situatie.