Ibogaine: therapeutisch gebruik kan ernstige verslavingen doorbreken

Iboga is een natuurlijk voorkomende psychoactieve stof, afkomstig van de wortels van de iboga-plant die groeit in Centraal-Afrika. Al duizenden jaren wordt iboga gebruikt door inheemse gemeenschappen voor verschillende ceremoniële en helende doeleinden. In recente jaren wordt iboga echter steeds vaker onderzocht voor de behandeling van verslaving.

Dit artikel bespreekt de eigenschappen van iboga, hoe het kan helpen bij de behandeling van verslaving en wat de mogelijke risico’s en bijwerkingen zijn.

Wat is ibogaine?

Iboga is een vrij onbekend psychoactief en psychedelisch middel. Het wordt al eeuwenlang gebruikt als hulpmiddel om spirituele ervaringen te veroorzaken bij rituelen van de inheemse aanhangers van de Bwiti religie in de regenwouden van West-Afrika.

Een waarschuwing vooraf: ga nooit op eigen houtje aan de slag met iboga of de werkzame stof ibogaïne. Ben je geïnteresseerd in iboga, ga dan altijd op zoek naar betrouwbare deskundigen met ervaring en laat je goed voorlichten.

Het onjuist gebruiken van ibogaïne kan zeer schadelijk zijn voor je lichamelijke en mentale gezondheid.

Ibogaïne als ritueel spiritueel middel

Voor de aanhangers van het Bwiti geloof in de West-Afrikaanse landen Gabon en Kameroen, speelt voorouderverering een grote rol. De spirituele uitwerking van hoge doseringen iboga is volgens de Bwiti een manier om in contact te treden met overleden voorouders, van wie je tijdens het gebruik boodschappen over en inzicht in je band met het universum kunt krijgen.

Daarnaast wordt iboga gebruikt om allerlei lichamelijke en geestelijke ziekten te genezen. Volgens de Bwiti haalt iboga uit je, waar je vanaf moet of wilt. Tot slot gebruiken de Bwiti iboga bij zogenaamde inwijdingsrituelen, waar jongens de stap naar volwassenheid maken.

Wortel van een heilige plant

Maar wat is iboga precies? De Tabernanthe Iboga plant is een struik die groeit in West Afrika. De plant heeft zo’n vijf jaar groei nodig voordat het geschikt is voor consumptie.

De werkzame stof, ibogaïne, komt voor in de schors van de wortel van deze struik. De schors wordt van de wortels geraspt en vervolgens opgegeten, vaak in gemalen poedervorm.

Reinigend effect

Daarnaast gaat een ceremonie doorgaans gepaard met een heftige lichamelijke reactie: intense misselijkheid en braken als een vuurspuwende draak zijn eerder regel dan uitzondering.

De Bwiti geloven dat deze reiniging nodig is om los te komen van lichamelijke ziekten, psychische onbalansen en geestelijke en zelfs spirituele uitdagingen.

Ervaring tijdens een ceremonie

De Bwiti gebruiken de plant tijdens traditionele rituelen. Deze kunnen dagenlang duren, waarbij doorlopend een nieuwe en hoge dosis iboga worden genomen. Zo’n ceremonie is een sterk sociale gebeurtenis: het hele dorp is hierbij aanwezig om de ‘patiënten’ door de ervaring te lijden met dans, zang en gebed.

Trance

Ibogaïne heeft sterke effecten op je gedachten en zintuigen. Al snel na inname komen de eerste uitwerkingen op: na de fysieke reiniging raakt de gebruiker in een trance. Huilen van blijdschap, schreeuwen, ongecontroleerd lachen en schudden komen geregeld voor.

Gebruikers rapporteren opvallend vaak dat ze tijdens de ceremonie allerlei visioenen beleven waarin hun persoonlijke problematiek, met de hulp van de geesten van overleden voorouders, losgelaten kan worden. Ook verliezen gebruikers vaak volledig hun angst voor de dood.

Ibogaïne als medicijn tegen verslaving

In de Westerse wereld staat iboga vooral bekend als hulpmiddel om een drugsverslaving snel en effectief te kunnen helpen genezen. Behandelingen met ibogaïne zijn echter controversieel. Uitsluitend wetenschappelijk bewijs is er (nog) niet.

Wel wordt momenteel wel veel onderzoek naar de anti-verslavende werking van ibogaïne gedaan, onder andere in het Radboud Medisch Centrum in Nijmegen.

Ibogaïne tegen heroïne en opioïde verslaving

Anekdotisch bewijs laat zien dat er aanwijzingen zijn dat ibogaïne vooral bij verslavingen aan sterke pijnstillers in de categorie opioïden wordt gebruikt én effectief kan zijn. Je kunt hierbij denken aan stoppen met een geneesmiddel als morfine, oxycodon, tramadol, methadon of fentanyl. Ook de straatdrug heroïne, wat chemisch gezien nauwelijks verschilt van morfine, valt in de categorie opioïden.

Schoonspoelen van opioïde-receptoren

Het idee is dat ibogaïne de receptoren in de menselijke hersenen die opioïden hun werk laten doen, ‘schoon spoelt’. Deze opioïde-receptoren zijn door langdurig gebruik van slag: zodra er onvoldoende stimulatie plaats vindt, zoals tijdens een afkickproces gebeurt, ontstaan er heftige ontwenningsverschijnselen.

Tijdens een (vaak meerdaagse) iboga ceremonie wordt het proces waarin de opioïde-receptoren worden schoongespoeld en weer hun normale, natuurlijke functie aannemen, versneld doorlopen.

Het komt er op neer dat het ontgiftingsproces tijdens de ceremonie helemaal voltooid wordt, zonder langdurige ontwenningsverschijnselen.

Effect van visioenen op verslavingsgedrag

Naast deze fysieke uitwerking van ibogaïne, wordt aangenomen dat ook de visoenen en hallucinaties van een iboga ervaring een sterke uitwerking hebben op vooral het bewustzijn van mensen.

Gebruikers geven regelmatig aan dat ze door de ervaring een andere kijk op het leven hebben gekregen en inzichten hebben ontvangen waarmee ze de periode van verslaving makkelijker achter zich kunnen laten.

Het effect van psychedelica (waar iboga onder geschaard wordt) op de menselijke psyche wordt de laatste jaren flink onderzoek gedaan. Zo zijn er inmiddels al psychotherapieën ontwikkeld waarbij door middel van het gebruik van MDMA of psilocybine (de werkzame stof in ‘magische’ paddenstoelen en truffels), indrukwekkende resultaten behaald worden.

Op deze pagina lees je meer over de relatie tussen psychedelische stoffen, neuropsychologie en psychische aandoeningen.

Iboga ceremonies in de Westerse wereld

In de Westerse wereld, waaronder in Nederland, worden ‘ondergronds’ (omdat ibogaïne een illegale stof is die in de Opiumwet is opgenomen) ceremonies georganiseerd. Het doel hiervan is doorgaans het aanpakken van heftige verslavingsproblematiek, voornamelijk bij heroïneverslaafden.

Is Ibogaine legaal?

Wees je er altijd van bewust dat je, door deel te nemen aan een ceremonie, in feite de wet overtreedt en er dus altijd een juridisch risico bestaat. Als gezegd staat iboga op lijst II van de Opiumwet. Het bezitten, verwerken, importeren, exporteren én gebruik van de plant of poederextract is dus strafbaar.

Wat zijn de risico’s van iboga?

Er is nog weinig onderzoek gedaan naar de medische gevolgen van hoge doseringen van deze plant in mensen, is wel bekend dat ibogaïne hartritmestoornissen kan veroorzaken. Er bestaan anekdotische verhalen waarbij dit dodelijk is afgelopen.

Deze stoornissen van het hart kunnen al bij lage doseringen ontstaan. Voor mensen die last hebben van hartproblemen, of bij wie dit in de familie voor komt, wordt het gebruik van iboga dan ook volledig afgeraden.

Uit onderzoek blijkt ook dat ibogaïne bij ratten hersenschade kan veroorzaken.

Daarnaast is het gebruik van iboga een dusdanig heftige ervaring dat mensen met een wankele mentale gesteldheid, dit middel beter links kunnen laten liggen. Om deze reden worden deelnemers van Westerse iboga ceremonies doorgaans uitgebreid gescreened door de begeleiders.

Tot slot

We kunnen het niet genoeg benadrukken: experimenteer nooit zelf met sterke hallucinerende en geestverruimende stoffen als iboga en Ayahuasca. Ibogaïne als geneesmiddel is nog niet wetenschappelijk aangetoond: daar is meer onderzoek voor nodig.

Ga altijd in gesprek met je huisarts wanneer jij je zorgen maakt over jouw gebruik van een bepaald middel. Er is professionele beschikbaar. Je huisarts kan je doorverwijzen naar gespecialiseerde medische en psychologische zorg.

Via ons overzicht van afkickklinieken vind je daarnaast snel en makkelijk een afkickkliniek in jouw regio, die gespecialiseerd is in jouw verslavingsprobleem. Tijdens een behandeling staan jij als persoon en jouw specifieke probleem altijd centraal.