Serotoninesyndroom: Oorzaken, symptomen en behandeling

Het serotoninesyndroom is een zeldzame en gevaarlijke aandoening die wordt veroorzaakt door een ophoping van serotonine in het lichaam, een stof in de hersenen die belangrijk is voor onder meer iemands stemming, eetlust, cognitieve vermogens en gedrag. Psychische klachten, zoals depressieve gevoelens, kunnen worden veroorzaakt door een tekort aan serotonine. Verschillende antidepressiva en andere type medicatie proberen daarom de serotoninespiegel te verhogen. Ook populaire drugs zoals xtc verhogen de serotoninespiegel.

Wanneer deze middelen worden misbruikt, of met elkaar worden gecombineerd, kan de hoeveelheid serotonine zich abnormaal ophopen en kan het gevaarlijke serotoninesyndroom ontstaan. Op deze pagina wordt uitgelegd aan welke symptomen je deze aandoening kunt herkennen en waarom het belangrijk is om hier meteen medische hulp voor te zoeken.

Wat is serotonine?

Serotonine is een neurotransmitter, een stof in de hersenen die boodschappen tussen zenuwcellen overbrengt. Serotonine is belangrijk voor het reguleren van de stemming, slaap, eetlust, seksueel verlangen, cognitieve vermogens en gedrag.

Omdat serotonine bij zoveel belangrijke processen in de hersenen is betrokken, wordt er volgens J. Veenstra-VanderWeele et al. in European Journal of Pharmacology veel onderzoek gedaan naar medicatie die de rol van en de hoeveelheid serotonine in het lichaam beïnvloedt. De effecten van verschillende populaire drugs, waaronder xtc en paddo’s, worden ook (deels) veroorzaakt door de invloed die ze hebben op serotonine in het lichaam.

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 07:00 - 22:00

Wat is het serotoninesyndroom?

Het serotoninesyndroom is een zeldzame, ernstige aandoening die op kan treden bij een zeer hoge hoeveelheid serotonine in de hersenen met extreem veel serotonine-activiteit. De hoge serotoninespiegel kan tot verschillende lichamelijke en geestelijke symptomen leiden, waaronder verwardheid, stijve spieren, een versnelde hartslag en levensgevaarlijk hoge koorts.

Het syndroom wordt veroorzaakt door het gebruik van medicijnen en/of drugs, in het bijzonder xtc. Wanneer medicijnen het serotonine syndroom veroorzaken, komt dit volgens J. Volpie-Abadie et al. in Ochsner Journal vaak door de combinatie van twee of meer medicijnen die voor onverwachte bijwerkingen zorgen. Ook de combinatie van een medicijn met een of meer drugs kan tot het syndroom leiden. Levensgevaarlijke symptomen komen vooral voor wanneer de ingenomen middelen een tegengestelde invloed hebben op het niveau serotonine in het lichaam, volgens G. Isbister et al. in Medical Journal of Australia.

Wat zijn oorzaken van het serotoninesyndroom?

Het serotoninesyndroom kan verschillende oorzaken hebben, maar is meestal het gevolg van de ophoping van serotonine in het lichaam. Er kunnen verschillende redenen zijn voor deze hoge hoeveelheid serotonine in het lichaam.

Mogelijke oorzaken van het serotoninesyndroom zijn:

• Combinatie van medicijnen of drugs die de serotoninespiegel verhogen, zoals SSRI’s (selective serotonin reuptake inhibitors), middelen die de heropname van serotonine remmen, MAO-remmers (middelen die de werking van het enzym beperken dat neurotransmitters uit de hersenen verwijdert),
• Plotselinge verandering van medicatie die de serotoninespiegel beïnvloedt
• Overdosering of verkeerd gebruik van medicijnen, zoals bij recreatief drugsgebruik of het innemen van medicatie zonder toestemming van en toezicht door een arts
• Individuele factoren waardoor de kans op het ontwikkelen van het syndroom groter is, zoals een bepaald metabolisme, lever- en nierproblemen en genetische kenmerken.

Wat zijn de symptomen van het serotoninesyndroom?

Het serotoninesyndroom kan uiteenlopende symptomen hebben, die in ernst variëren van mild tot levensbedreigend. De grote variatie in symptomen, die overeen kunnen komen met verschillende andere aandoeningen, maakt het volgens een Amerikaans onderzoek uit 2016 door R. Wang et al. vaak lastig voor hulpverleners om het syndroom correct te diagnosticeren.

Mogelijke symptomen van het serotoninesyndroom zijn:

• Verhoogde hartslag en bloeddruk
• Verwardheid en prikkelbaarheid
• Veel zweten en rillingen
• Stijve spieren en tremoren (trillen)
• Extreem hoge koorts (tot boven de 41°C)
• Diarree en maagklachten
• Hoofdpijn
• Grote pupillen
• Verminderde coördinatie en moeite met bewegen
• Overactieve reflexen

Serotoninesyndroom en antidepressiva

Antidepressiva kunnen bijdragen aan het ontwikkelen van het serotoninesyndroom. Verschillende antidepressiva, zoals SSRI’s (selective serotonin reuptake inhibitors) en MAO-remmers (die verminderde afbraak van serotonine veroorzaken), zijn voor een deel van hun werking gericht op de heropname van serotonine en het verhogen van de serotoninespiegel. Volgens J-J. Pan et al. in Annals of Pharmacotherapy is het risico op problemen door gebruik van antidepressiva groter wanneer er tegelijkertijd twee antidepressiva worden gebruikt, eventueel nog in combinatie met andere middelen.

Lees hier meer over antidepressiva zonder bijwerkingen.

Diagnose van het serotoninesyndroom

Een diagnose van het serotoninesyndroom wordt gesteld op basis van de aanwezige symptomen, gebruikte medicatie en/of drugs en de medische geschiedenis van de patiënt. Omdat er geen test is waarmee het serotoninesyndroom vast kan worden gesteld, is een klinische diagnose nodig waarbij andere oorzaken vaak moeten worden uitgesloten.

Vroege detectie van de aandoening is belangrijk, zodat mogelijke ernstige complicaties zoals hyperthermie (hoge lichaamstemperatuur) en hartritmestoornissen kunnen worden vermeden. Volgens een veelgeciteerde studie uit 2005 in The New England Journal of Medicine zijn veel medische hulpverleners niet goed bekend met het bestaan en de risico’s van het serotoninesyndroom, waardoor diagnose soms te laat (of helemaal niet) komt. Het is daarom van belang om zo veel mogelijk medische informatie met een zorgverlener te delen en de aanwezige symptomen uitgebreid te beschrijven, zodat een correcte diagnose makkelijker kan worden gesteld.

Wat zijn behandelmethoden bij het serotoninesyndroom?

De behandelmethoden bij het serotoninesyndroom richten zich op het beheersen van symptomen, het verlagen van de serotoninespiegel en het voorkomen van mogelijke complicaties. Volgens D. Bartlett in Critical Care Nurse kan iemand volledig herstellen van het serotoninesyndroom, mits de aandoening op tijd wordt herkend en direct adequaat wordt behandeld.

Mogelijke behandelmethoden bij het serotoninesyndroom zijn:

• Stoppen of aanpassen van medicatie die de aandoening veroorzaken, altijd onder begeleiding van een arts
• Ondersteunende zorg om symptomen te verlichten en complicaties te voorkomen, zoals het toedienen van vocht, het controleren van vitale functies en het verlagen van de lichaamstemperatuur (bijvoorbeeld door middel van koeling)
• Medicatie om de symptomen te verlichten, waaronder het gebruik van verdovende middelen (sedativa), spierverslappers en antihistaminica zoals cyproheptadine (die volgens een veel geciteerd onderzoek door K. Sporer in Drug Safety de effecten van serotonine kan blokkeren)
• Ziekenhuisopname om intensieve zorg en monitoring te bieden, wanneer er sprake is van (een risico op) levensgevaarlijke complicaties zoals hyperthermie en hartritmestoornissen.

Veelgestelde vragen