Autisme en verslaving

Uit onderzoek blijkt dat mensen met autisme twee keer zo veel kans hebben op verslavingsproblemen in vergelijking met neurotypische leeftijdsgenoten. Volgens een studie uit 2020 in Autism is de kans op verslaving bij mensen met autisme onder andere groter vanwege hun beperkingen op sociaal gebied, maar andere factoren kunnen ook een belangrijke rol spelen. Op deze pagina vind je een complete uitleg over de link tussen autisme en verslaving en geven we advies over behandeling en hoe je het risico op verslaving zoveel mogelijk kunt beperken.

Wat is autisme?

Autisme is een ontwikkelingsstoornis die invloed heeft op hoe iemand de wereld waarneemt, communiceert en met anderen omgaat. De stoornis zorgt vaak voor uitdagingen in sociale situaties en kan een flinke impact hebben op iemands gedrag in het algemeen. Autisme is een spectrumstoornis (de afkorting ASS voor autisme spectrumstoornis wordt ook veel gebruikt), wat betekent dat de ernst van de symptomen van persoon tot persoon kan variëren. Volgens cijfers van de Nederlandse Vereniging voor Autisme hebben zo’n 200.000 Nederlanders autisme (ongeveer 1% van de bevolking).

Wat is verslaving?

Verslaving is een chronische hersenaandoening waarbij iemand de controle verliest over het gebruik van bepaalde middelen of het uitvoeren van activiteiten. Meestal wordt een onderscheid gemaakt tussen middelenverslavingen en gedragsverslavingen. Bij een middelenverslaving kan sprake zijn van een lichamelijke en/of geestelijke afhankelijkheid aan stoffen, van drugs als cannabis en cocaïne tot meer ‘onschuldige’ stoffen als suiker en koffie. Een gedragsverslaving is altijd alleen een geestelijke afhankelijkheid aan bepaalde activiteiten, van gamen tot gokken.

Een verslaving kan zich op verschillende manieren ontwikkelen. Triggers in het lichaam en de hersenen op de werking en invloed van sommige stoffen en activiteiten spelen de grootste rol. Deze effecten kunnen worden versterkt door genetische aanleg of via ‘omgevingsfactoren’ zoals stress, een gebrek aan sociale steun en traumatische ervaringen.

Wat is de link tussen autisme en verslaving?

De link tussen autisme en verslaving is de verhoogde kans op verslaving die mensen met autisme lopen. In de afgelopen jaren hebben verschillende studies aangetoond dat mensen met autisme extra gevoelig zijn om zich te verliezen in drugsgebruik en andere verslavingsproblemen. Volgens onderzoek uit 2020 in het specialistische wetenschappelijk blad Autism kunnen tot wel 36% van alle autistische volwassenen een dubbele diagnose met verslaving hebben.

Mogelijke oorzaken van de verhoogde kans op verslaving bij autisme zijn:

• Stressverlichting: Doordat mensen met autisme veel angst en stress ervaren door overprikkeling en uitdagingen in communicatie, zoeken ze volgens verslavingspsychiater Patricia van Wijngaarden-Cremers vaak verlichting hiervoor in het gebruik van verdovende middelen en in afleidend, verslavend gedrag.
• Gebrek aan sociale ondersteuning: Verslavingsproblematiek is ook veelvoorkomend omdat er vaak sprake is van een gebrek aan sociale ondersteuning. Er is hierdoor minder toezicht mogelijk door de omgeving en een ondersteunend netwerk.
• Gedragsneigingen: Mensen met autisme verliezen zich gemiddeld eerder in repetitief en compulsief gedrag. Een afhankelijkheid aan middelengebruik of het ontwikkelen van een koopverslaving of internetverslaving wordt hierdoor sneller bereikt.

Uitdagingen bij de behandeling van verslaving bij autisme

Een behandeling van verslaving bij mensen met autisme kent een aantal specifieke uitdagingen, zowel in de diagnose als tijdens het behandeltraject. Zo kunnen symptomen van de spectrumstoornis overlappen met die van verslaving, wat een diagnose lastiger maakt. Een verslaving kan in eerste instantie ook minder ernstig lijken doordat mensen met autisme moeite kunnen hebben om hun (extra) problemen duidelijk te communiceren.

De behandeling zelf is voor mensen met autisme daarnaast om verschillende redenen lastiger. Zo kunnen bepaalde sociaal-georiënteeerde therapieën zoals groepstherapie minder effectief zijn. Een behandelomgeving kan ook te veel prikkels bevatten, wat extra stress en angst veroorzaakt. Daarnaast is de kans op terugval groter, omdat er meer stressbronnen zijn en standaard copingmechanismen minder goed werken.

Gepersonaliseerde behandeling

Voor effectieve verslavingszorg bij mensen met autisme is een gepersonaliseerde behandeling daarom erg belangrijk, volgens een studie uit 2016 in Journal of Autism and Developmental Disorders. Ook omdat een ‘one-size-fits-all’ aanpak niet werkt vanwege de grote variatie in symptomen bij mensen met ASS. Tijdens een persoonlijk behandeltraject wordt rekening gehouden met de specifieke uitdagingen en wensen van het individu. Denk aan een behoefte aan structuur en voorspelbaarheid, aangepaste therapie settings en autisme-specifieke interventies.

Ben jij op zoek naar specialistische verslavingszorg? Bel 020 – 532 0030 voor persoonlijk advies van onze medewerkers over de beste behandelopties in jouw situatie.

Preventie en management strategieën

Dit zijn preventieve maatregelen en strategieën om de kans op verslaving te beperken en problematisch gedrag op tijd te signaleren:

• Voorlichting: Door psycho-educatie kunnen mensen met autisme en hun omgeving beter begrijpen wat de link tussen autisme en verslaving is, hoe verslaving werkt en welke factoren verslavend gedrag kunnen bevorderen.
• Cursussen voor sociale skills: Het ontwikkelen van sociale vaardigheden helpt mensen met autisme om beter om te gaan met sociale druk en zorgt dat het makkelijker is om een ondersteunend netwerk op te bouwen dat kan helpen bij mogelijke problematiek.
• Vroegtijdige interventie: De link tussen autisme en verslaving heeft nog niet overal geleid tot geüpdatete intakes en alertheid onder hulpverleners. Zorg dat je zorgverlener (van huisarts tot GZ-psycholoog) op de hoogte is van het verhoogd risico tussen deze aandoeningen, zodat een afhankelijkheid op tijd kan worden geïdentificeerd.

Veelgestelde vragen over autisme en verslaving