TikTok verslaving: Oorzaken, gevolgen en preventie

TikTok is het meest verslavende social media platform volgens een groep psychologen in Frontiers in Psychology. Het slimme algoritme en design zorgen ervoor dat je de app al snel urenlang per dag gebruikt om filmpjes te bekijken. Op de lange duur leidt dit tot aanpassingen in je hersenen en gedrag. Overmatig gebruik leidt bij gebruikers dan tot gezondheidsklachten en problemen in hun dagelijks leven. Op deze pagina vind je uitleg over alles wat met TikTok-verslaving te maken heeft en geven we tips om een verslaving te voorkomen of te behandelen.

Wat is TikTok verslaving?

TikTok-verslaving is een hersenziekte waarbij iemand niet kan stoppen met het gebruik van de TikTok-app. Het verschil tussen actief gebruik van de social media app en verslaving is dat je bij een verslaving de controle verloren hebt over het dagelijks gebruik. Zelfs wanneer je geen interesse meer hebt en eigenlijk iets anders wilt doen, blijf je dan eindeloos scrollen door ‘grappige’ filmpjes die viraal gaan.

Een TikTok-verslaving is als gedragsverslaving relatief minder gevaarlijk dan een middelenverslaving. Toch kan een TikTok-verslaving ook leiden tot verschillende gezondheidsproblemen en heeft het vaak negatieve gevolgen voor je prestaties en in je relaties met anderen.

Wat zijn de oorzaken van TikTok-verslaving?

De oorzaken van TikTok-verslaving zijn complex en hebben onder meer met het design van de app te maken. TikTok is namelijk ontworpen om in te spelen op verschillende psychologische triggers, zoals de drang naar sociaal contact, vermaak en nieuwsgierigheid. Dankzij speciale algoritmes en het personaliseren van de content die je in jouw feed te zien krijgt, weet TikTok bovendien precies wat je leuk vindt en hoe het je aandacht vast kan houden. Jonge gebruikers vinden TikTok hierdoor een stuk leuker dan ‘saaie’ sociale media zoals Instagram, volgens mediaonderzoeker Andreas Schellewald.

TikTok richt zich in het bijzonder op neurotransmitters zoals dopamine, die een belangrijke rol spelen in het beloningscentrum van de hersenen. Je ervaart tijdens het gebruik hierdoor voortdurend een gevoel van beloning en plezier, onder meer door de functies van “likes” en “views”. Uiteindelijk zorgt dit ervoor dat je beloningscentrum afhankelijk raakt van de extra stimulatie door de TikTok-app.

Wat zijn de gevolgen van TikTok-verslaving?

De gevolgen van TikTok-verslaving zijn onder meer gezondheidsproblemen en een negatieve impact op je dagelijks functioneren. Zowel fysieke als psychische klachten kunnen zich ontwikkelen wanneer je veel op TikTok zit. Zo kun je last krijgen van stress, angst en depressie door je voortdurend met anderen te vergelijken, volgens een studie uit 2021 in Journal of Affective Disorders, net zoals bij andere social media zoals Facebook en Instagram. Een verslaving zorgt bovendien voor verwaarlozing van sociale relaties in het echte leven.

Mogelijke gevolgen van TikTok-verslaving zijn:

• Fysieke gezondheidsproblemen zoals vermoeidheid, hoofdpijn en rug- en nekklachten
• Mentale klachten zoals slaapstoornissen, stress, angst en depressie
• Sociale isolatie en een verminderde kwaliteit van sociale relaties
• Verminderde productiviteit op het werk of op school
• Financiële problemen door impulsieve aankopen via TikTok

Herkennen van TikTok-verslaving

Tekenen en symptomen waaraan je een TikTok-verslaving kunt herkennen zijn:

• Overmatig gebruik: Je besteedt dagelijks uren aan het kijken van filmpjes en het in de gaten houden van je likes, views en volgers.
• TikTok prioriteit geven boven verantwoordelijkheden: Je verwaarloost verplichtingen op werk, school of in je relaties met vrienden door prioriteit te geven aan het gebruik van de app.
• Negatieve gevolgen: Je ervaart steeds meer negatieve effecten omdat je zoveel TikTok gebruikt, van mentale en fysieke klachten tot verminderde productiviteit en verbroken vriendschappen.
• Moeite met stoppen: Zelfs wanneer je niet langer op TikTok wilt zitten, lukt het je niet om zomaar te stoppen. Na een korte periode denk je al obsessief na over het platform en ervaar je lichte ontwenningsverschijnselen.

Maak jij je zorgen over een mogelijke verslaving aan TikTok? Een zelfevaluatie kan nuttig zijn om te bepalen of je een probleem hebt. Je probeert dan eerlijk je TikTok-gebruik te beoordelen en de mogelijke impact die het gebruik heeft op je dagelijks leven, relaties en welzijn. Het is verstandig om professionele hulp te zoeken wanneer blijkt dat je de controle over sociale media als TikTok hebt verloren.

Omgaan met TikTok-verslaving

Er zijn verschillende strategieën om zelf je TikTok-gebruik te minderen. Bewustwording over het verslavend gebruik en de gevaren hiervan is een belangrijke eerste stap. Hierdoor kun je nadenken over triggers die ervoor zorgen dat je te veel op TikTok zit, en deze leren te vermijden.

Stapsgewijs afbouwen is de beste manier om succesvol om te gaan met TikTok-verslaving. Dit doe je aan de hand van duidelijke doelen, zoals een maximum tijd dat je op TikTok mag zitten. Ook een digitale detox helpt, volgens een studie uit 2020 in Cyberpsychology, Behavior, and Social Networking. Je stelt dan grenzen aan je schermtijd door op bepaalde periodes tijdens de dag volledig afstand te nemen van sociale media of je apparaten.

Preventiestrategieën voor TikTok-verslaving

Strategieën en tips om een TikTok-verslaving te voorkomen zijn:

• Maak regels voor jezelf: Maak afspraken met jezelf dat je op bepaalde momenten geen telefoon mag gebruiken, bijvoorbeeld tijdens het eten of voor het slapengaan.
• Gebruik schermtijd functies: Veel telefoons ondersteunen de mogelijkheid om je scherm te vergrendelen voor een bepaalde duur.
• Zoek andere activiteiten: Vind ontspanning en afleiding in alternatieve activiteiten.
• Pas content in je feed aan: Verwijder accounts en hashtags die je aanmoedigen tot overmatig gebruik of die negatieve emoties oproepen.
• Gebruik bewust social media: Wees je bewust van de risico’s van het gebruik van sociale media zoals TikTok, waarvan de makers van het platform en algoritme alleen willen dat je zo lang mogelijk filmpjes blijft kijken die je leuk vindt.

Hoe kom je van een TikTok-verslaving af?

Je komt van een TikTok-verslaving af door een combinatie van zelfreflectie, zelfbeheersing en ondersteuning door anderen. Vooral het laatste is erg belangrijk om je proces van herstel door te zetten. Jongeren doen er bijvoorbeeld goed aan om vrienden en omgeving te laten weten dat ze hun TikTok-gebruik willen minderen. Hierdoor nemen mogelijke triggers af en is het makkelijker om andere activiteiten te ondernemen. Ook zelfhulpgroepen en online communities kunnen nuttig zijn om ervaringen te delen met anderen.

Soms is professionele hulp noodzakelijk om van een TikTok-verslaving af te komen. Therapie of counseling helpt om de onderliggende oorzaken van een verslaving te begrijpen. Via motiverende gespreksvoering kun je bijvoorbeeld de benodigde motivatie ontdekken om écht te stoppen met TikTok. Ook kun je effectieve copingstrategieën aanleren en technieken en strategieën ontwikkelen voor gedragsverandering, via bijvoorbeeld cognitieve gedragstherapie.

Wil jij stoppen met een TikTok-verslaving en heb je professionele hulp nodig? Bel 020 – 532 0030 voor persoonlijk advies van onze medewerkers over de beste behandelopties in jouw situatie.

Veelgestelde vragen over TikTok-verslaving