Psychose: Oorzaken, symptomen en hulp

Psychose is een heftige psychische aandoening die veroorzaakt kan worden door drugsgebruik, hersenaandoeningen en andere factoren. Mensen met een psychose weten vaak niet dat ze de realiteit kwijt zijn, waardoor gevaarlijke situaties ontstaan voor henzelf en anderen. Jaarlijks krijgen zo’n 3.000 Nederlanders voor het eerst een psychose, volgens cijfers van kenniscentrum Phrenos. Het is daarom belangrijk om te begrijpen wat een psychose is en hoe je het kunt herkennen bij anderen, zodat op tijd hulp kan worden gevonden. Op deze pagina bespreken we alles wat je moet weten over psychose en hoe het ontstaat. Ook leggen we uit welke hulp beschikbaar is bij een psychotische stoornis.

Wat is een psychose?

Een psychose is een psychische stoornis waarbij je de grip op de werkelijkheid verliest. Mensen met een psychose zullen de wereld anders waarnemen of begrijpen. Een psychotische stoornis is erg gevaarlijk doordat de waanbeelden en hallucinaties leiden tot ander gedrag, waaronder geweld richting jezelf en andere mensen. Iemand die een psychose krijgt, is zich hier zelf vaak niet van bewust, volgens de Australische psychiater Patrick McGorry. Omdat de klachten en symptomen van een psychose sterk variëren, is het bovendien vaak lastig om een psychose bij iemand anders op tijd te herkennen.

DIRECT IEMAND AAN DE LIJN?

Bel voor advies

020 - 532 0030
Ma-Vrij van 07:00 - 22:00

Psychose definitie

De definitie van psychose is een mentale toestand waarbij iemands denken of waarneming ernstig verstoord is, waardoor de werkelijkheid anders wordt ervaren. Een psychose kan behoorlijk variëren in symptomen en sterkte, volgens een studie uit 2002 in Schizophrenia Research. Zo kun je stemmen horen, het gevoel hebben dat je voortdurend achtervolgd wordt, of niet meer helder kunnen communiceren. Bij sommige mensen worden de psychotische symptomen steeds erger en zijn ze zich nergens van bewust. Anderen blijven slechts een lichte psychose houden, waarbij ze zelf ook doorhebben dat er iets mis is.

Hoe ontstaat een psychose?

Een psychose ontstaat vaak als gevolg van een combinatie aan factoren. Genetische aanleg speelt een rol, volgens psychiater-onderzoeker Nick Craddock, maar ook zonder aanleg zijn er meerdere manieren waarop een psychose kan ontstaan. Deze variëren van middelengebruik en hersenaandoeningen zoals bipolaire stoornis, tot stress en ernstig slaaptekort. Ook zou een tekort aan vitamine D het risico op een psychose kunnen verhogen, volgens een groep Italiaanse onderzoekers in een verzamelstudie uit 2013.

Oorzaken van een psychose

De oorzaken van een psychose zijn complex. Meestal is er sprake van een combinatie van factoren die psychose veroorzaken. Erfelijke factoren kunnen het risico op psychose vergroten. Het is dan verstandig om risicofactoren zoals middelengebruik en ernstige stress te vermijden. Ook psychologisch trauma leidt eerder tot psychose en andere psychische klachten.

Overmatig gebruik van alcohol, drugs en bepaalde medicijnen kan ook een psychose uitlokken. Vooral stoffen die de dopaminehuishouding in de hersenen sterk beïnvloeden (zoals amfetaminen en cannabis) kunnen het risico op een psychose verhogen, volgens een studie uit 2012 in BMC Psychiatry.

Enkele oorzaken van een psychose zijn:

• Genetische factoren
• Hersenziekten zoals bipolaire stoornis en schizofrenie
• Ernstige depressie
• Traumatische ervaring, zoals mishandeling of verwaarlozing
• Stress en slaaptekort
• Middelengebruik, met name drugs die de afgifte van dopamine stimuleren
• Medicijnen

Wat zijn de symptomen van een psychose?

De symptomen van een psychose zijn verdeeld over positieve en negatieve symptomen. Positieve symptomen van psychose zijn hallucinaties, wanen en verwardheid. Ze heten ‘positief’ omdat ze aan je normale functioneren zijn toegevoegd. Negatieve symptomen van een psychose zijn verschijnselen die verdwenen zijn in je gedrag en functioneren. Deze variëren per individu en zijn ook afhankelijk van de ernst van de psychose.

Veel voorkomende symptomen van een psychose zijn:

• Wanen, zoals denken dat je speciale krachten hebt
• Hallucinaties, zoals stemmen in je hoofd of dingen zien die er niet zijn
• Verwardheid, lastig kunnen communiceren en denken
• Achterdochtig zijn richting anderen
• Gebrek aan motivatie en interesse
• Sociale contacten verwaarlozen

Hoe lang duurt een psychose?

Een psychose duurt meestal enkele weken of maanden, maar de precieze duur verschilt sterk. Sommige mensen hebben slechts enkele dagen lang last van een psychose, terwijl een stoornis bij anderen maanden of zelfs jaren kan aanhouden. De duur van een psychose kan afhangen van de oorzaak, volgens onderzoek uit 2001 in Psychological Medicine. Zo duren psychoses van hersenaandoeningen vaak langer dan psychotische stoornissen die worden veroorzaakt door middelengebruik. Wanneer je langer dan een maand in een psychose zit, krijg je de diagnose schizofrenie.

Hoe kom je uit een psychose?

Je komt uit een psychose door professionele hulp te zoeken. Een psycholoog of huisarts moet namelijk een diagnose stellen om een juiste behandeling voor te kunnen schrijven. Vaak bestaat een behandeltraject uit een combinatie van therapie en medicatie. Het is sterk af te raden om zelf te proberen uit een psychose te komen. Mensen met een psychotische stoornis realiseren zich vaak niet wanneer een psychose daadwerkelijk is gestopt. Ook kunnen de positieve symptomen fluctueren in intensiteit.

Behandeling van een psychose

De behandeling van een psychose is gericht op het stabiliseren van de symptomen en het bevorderen van herstel. Dit wordt bereikt door middel van medicatie, therapie en ondersteuning in je omgeving.

De meest effectieve therapie voor psychose is cognitieve gedragstherapie. Cognitieve gedragstherapie helpt je om gedragspatronen te veranderen die je psychose hebben veroorzaakt of versterken. Andere geschikte psychotherapieën zijn onder meer systeemtherapie en ACT-therapie. Deze helpen je om je gedrag te beïnvloeden en te leren leven met sommige psychose klachten.

Medicatie is ook erg belangrijk voor de behandeling van een psychotische stoornis. Antipsychotica helpen om de wanen, hallucinaties en verwardheid te verminderen. Soms krijg je antidepressiva voorgeschreven om te helpen met stemmingswisselingen. Daarnaast worden familieleden vaak betrokken bij een behandeling om ondersteuning te bieden tijdens het persoonlijk herstel.

Tips voor naasten

Het kan een ingrijpende en emotionele ervaring zijn om iemand in je omgeving te zien worstelen met psychose. Als naaste is het vooral belangrijk om je dierbare de ondersteuning te bieden waar dit mogelijk is.

Dit zijn enkele tips voor naasten bij een psychose:

• Informeer jezelf over psychotische stoornissen zodat je beter begrijpt wat de persoon doormaakt
• Wees beschikbaar om te praten en te luisteren naar de behoeften
• Blijf rustig en geduldig om stressvolle situaties te stabiliseren
• Moedig professionele hulp aan en bied ondersteuning bij de zoektocht hiernaar
• Ontneem dagelijkse stress door praktische hulp te bieden, zoals het doen van boodschappen en koken
• Vergeet niet om aan zelfzorg te doen