Stoppen met drugs: Eerste stappen en behandelingsopties

Stoppen met drugs blijkt voor veel gebruikers vaak lastig te zijn, doordat een lichamelijke en/of geestelijke verslaving zich snel kan ontwikkelen en iemand dan de controle over het drugsgebruik kwijtraakt. Chronisch drugsmisbruik heeft verschillende mogelijke negatieve gevolgen voor de eigen gezondheid, omgeving en prestaties op school of werk. Om permanente schade aan het lichaam en de hersenen te voorkomen, is het belangrijk om te proberen dit drugsmisbruik te stoppen. In dit artikel worden stappen en behandelingsopties besproken wanneer je wilt stoppen met het gebruiken van drugs. Ook wordt uitgelegd hoe het leven na een verslaving eruit kan zien, met voortdurende aandacht voor herstel en terugvalpreventie.

Wat is een drugsverslaving?

Een drugsverslaving is een chronische aandoening waarbij iemand geen controle (meer) heeft over het gebruik van drugs en niet kan stoppen, ondanks de negatieve gevolgen voor de gezondheid, relaties en het eigen functioneren. Een drugsverslaving kan verschillende effecten op het lichaam en de geest hebben, waaronder permanente schade aan vitale organen, het ontwikkelen van psychische stoornissen en gedragsveranderingen door structurele aanpassingen in de hersenen, volgens X. Liu et al. in Neuropsychopharmacology.

Veelvoorkomende drugsverslavingen zijn:

• Cocaïneverslaving
• Cannabisverslaving
• Opiatenverslaving (waaronder heroïne)
• Speed verslaving
• Hallucinogenenverslaving (waaronder LSD en paddo’s)
• GHB-verslaving

Waarom is stoppen met drugs belangrijk?

Stoppen met drugs is belangrijk omdat langdurig (en overmatig) drugsgebruik tot ernstige gezondheidsrisico’s leidt en grote impact kan hebben op de omgeving en het eigen functioneren. Langdurig drugs gebruiken kan bijvoorbeeld leiden tot hartproblemen, lever- en nierschade en verslechtering van de algemene gezondheid. Ook leidt een drugsverslaving mogelijk tot verslechterde relaties en kan het grote gevolgen hebben voor je financiële zekerheid, bijvoorbeeld door het verlies van een baan doordat je minder goed kunt functioneren. Een Amerikaans onderzoek uit 2020 in Substance Use & Misuse toonde aan dat een groot deel van intensieve drugsgebruikers (ernstige) financiële problemen heeft.

Mogelijke voordelen van stoppen met drugs zijn:

• Verbeteren van de gezondheid en herstellen van de veroorzaakte lichamelijke schade
• Mentaal beter voelen doordat de chemische balans in de hersenen kan herstellen en depressieve gevoelens verminderen
• Verstoorde relaties in de omgeving herstellen of nieuwe duurzame relaties kunnen opbouwen
• Verbeterde financiële situatie (iemand kan weer een baan zoeken en geld sparen)
• Weer persoonlijk kunnen groeien en jezelf ontplooien

Wat zijn de eerste stappen om te stoppen met drugs?

De eerste stappen om te stoppen met drugs beginnen met de erkenning dat er sprake is van een probleem en dat iemand de noodzaak inziet om hier behandeling voor te zoeken. Met drugs stoppen na langdurig gebruik vereist namelijk meestal professionele hulp en ondersteuning, volgens D. Gerstein et al. in New England Journal of Medicine. Iemand die wilt stoppen met drugs, kan tijdens de ontwenningsfase ernstige gezondheidsrisico’s lopen zonder medisch toezicht. Ook is een poging tot afkicken meestal succesvoller onder professionele begeleiding, zeker bij intensieve programma’s volgens een veel geciteerde studie uit 2005 in Addiction.

De eerste stappen om te stoppen met drugs zijn:

1. Erkenning en motivatie: Iemand moet een probleem met drugs erkennen en de motivatie vinden om dit probleem aan te pakken.
2. Professionele hulp zoeken: Medisch personeel of verslavingszorgmedewerkers moeten beoordelen en advies geven over hoe het problematische drugsgebruik kan worden gestopt (zoals ambulante behandeling of de noodzaak voor poliklinische opname).
3. Plan voor behandeling opstellen: Na het inwinnen van advies, kan een concreet plan worden opgesteld om te stoppen met drugs gebruiken. Denk aan het aanmelden voor opname in een verslavingszorginstelling.
4. Voorbereiden op de uitdagingen van ontwenning: In voorbereiding op het stoppen met drugs en de fase van ontwenning, kan iemand zijn leefgewoonten in de dagen of weken hiervoor aanpassen, steun zoeken bij mensen in de omgeving en triggers actief vermijden.

Wat zijn de behandelingsopties om te stoppen met drugs?

Behandelingsopties om te stoppen met drugs kunnen verschillende benaderingen omvatten. Meestal begint een behandeling met detoxificatie, een proces waarbij het lichaam vaak enkele dagen of weken lang lichamelijk afkickt van de gebruikte verdovende middelen. Na deze acute interventie volgt volgens T. Mark et al. in Journal of Substance Abuse Treatment een fase van herstel door (intensieve) therapie en behandeling, waarna de verslaving uiteindelijk ‘onderhouden’ moet worden door bijvoorbeeld nazorg en deelname aan zelfhulpgroepen.

Detox en medisch ondersteunde ontwenning

Een drugs detox is meestal de eerste stap om te stoppen met drugs. Dit is een proces waarbij iemand een periode lang geen drugs gebruikt en het lichaam zo zuivert van de schadelijke stoffen die zich in het systeem hebben opgehoopt. Op die manier wordt de lichamelijke afhankelijkheid afgebouwd. Tijdens dit proces van ontwenning ervaart iemand vaak enkele dagen of weken uiteenlopende afkickverschijnselen. Een detox vindt bij voorkeur plaats onder medische begeleiding vanwege de gezondheidsrisico’s van sommige heftige ontwenningsverschijnselen en de ondersteunende rol die het personeel kan bieden, volgens een Noorse studie uit 2014 in Addiction.

Programma’s en centra voor verslavingsherstel

Een drugs detox kan onderdeel uitmaken van een breder, intensief behandelprogramma in een speciale afkickkliniek of centrum voor verslavingszorg. Voor een dergelijk behandeltraject is meestal tijdelijke opname voor enkele weken of maanden vereist. Wanneer de lichamelijke afhankelijkheid aan verdovende middelen is behandeld, volgt behandeling van de geestelijke verslaving en mogelijk onderliggende problemen die bijdragen aan de verslaving en het drugsgebruik.

Therapieën en counseling

Verschillende therapieën kunnen worden gebruikt om verslavingsgedrag aan te pakken, zoals cognitieve gedragstherapie (CGT), motiverende gespreksvoering en groepstherapie. Counseling en therapieën richten zich op het identificeren en veranderen van destructieve gedachten, emoties en gedragspatronen die het drugsgebruik bevorderen. Ook kunnen mogelijk onderliggende problemen en co-morbide aandoeningen via therapie worden behandeld, volgens S. Sacks et al. in Journal of Substance Abuse Treatment. Therapie en counseling kunnen binnen een intensief behandelprogramma in een verslavingszorginstelling worden gevolgd of op ambulante basis, waarbij iemand thuis blijft wonen en enkele keren in de week of maand sessies volgt.

Medicamenteuze behandelingen

Medicijnen kunnen worden voorgeschreven tijdens een detox of in het langdurige herstelproces van een drugsverslaving. Ze helpen om ontwenningsverschijnselen te verminderen, cravings te beheersen en terugval te voorkomen. Een behandelaar bepaalt in overleg met de cliënt of medicatie noodzakelijk is en op welke wijze.

Bij sommige drugsverslavingen wordt regelmatig een medicamenteuze behandeling aangeboden, zoals methadon of buprenorfine voor een opiatenverslaving. Deze vervangende therapie helpt iemand om het drugsgebruik stapsgewijs te minderen zonder ernstige gezondheidsproblemen.

Wat is de rol van steunnetwerken bij het stoppen met drugs?

Steunnetwerken spelen een belangrijke rol bij het stoppen met drugs. Zo geven ze iemand ruimte voor het delen en verwerken van ervaringen, bieden ze emotionele ondersteuning en sociale afleiding en dienen ze als bronnen van hulp bij herstel. Volgens een Italiaans onderzoek uit 2016 in International Journal of Drug Policy hebben steunnetwerken daarnaast ook een cruciale rol in het voorkomen van terugval in een later stadium.

Steunnetwerken kunnen verschillende vormen aannemen. Een persoonlijk netwerk van familie en vrienden kan een belangrijke rol spelen in het ondersteunen van iemand die wil stoppen met drugs en ook latere nazorg verstrekken. Speciale gemeenschappen en groepen voor (online) zelfhulp kunnen iemand helpen met het vinden van geschikte zorg en een platform bieden voor het delen van ervaringen met lotgenoten. Steunnetwerken vormen zo een goede aanvulling op professionele ondersteuning en counseling.

Wat zijn de afkickverschijnselen van drugs?

Afkickverschijnselen van drugs zijn onder meer hoofdpijn, slecht slapen, stemmingswisselingen, spierpijn en misselijkheid. Afkickverschijnselen kunnen echter sterk variëren. Verschillende soorten drugs worden namelijk gelinkt aan specifieke lichamelijke, psychische en emotionele symptomen, volgens onder meer M. Sofuoglu et al. in Addictive Behaviors. Ook de ernst van de verslaving en persoonlijke kenmerken spelen een rol bij welke afkickverschijnselen voorkomen en in welke intensiteit.

Mogelijke afkickverschijnselen van drugs zijn:

• Gewrichts- en spierpijn
• Rillingen en zweten
• Vermoeidheid en lusteloos gevoel
• Moeite om te slapen
• Verminderde eetlust
• Ongewoon hoge bloeddruk en hartslag
• Prikkelbaarheid en stemmingswisselingen
• Angst en depressieve stemming
• Concentratieproblemen
• Hoge stressniveaus

Lees hier meer over de afkickverschijnselen van drugs.

Leven na drugs: herstel en terugvalpreventie

Het leven na drugs is een voortdurend proces van herstel en terugvalpreventie. Wanneer je gestopt bent met drugs, is regelmatige zorg en ondersteuning nog steeds van groot belang om te helpen met uitdagingen, herstelvaardigheden te versterken en je algehele welzijn te bevorderen. Deze zorg en ondersteuning kan bestaan uit therapie, deelname aan zelfhulpgroepen en het onderhouden van contact met een steunnetwerk.

Het is daarnaast belangrijk om strategieën te vinden en ontwikkelen voor het omgaan met triggers en het voorkomen van terugval. Denk aan het achterlaten van een oude omgeving waarin recreatief gebruik van drugs veel voorkomt en het opbouwen van gezonde (nieuwe) relaties.

Ook het opbouwen van een levensstijl met gezonde gewoonten en voldoende uitdagingen en afleidingen (door het vinden van nieuwe hobby’s en interesses) staat hierin centraal. Door rust en tevredenheid in het leven na drugs te vinden, kun je minder last krijgen van moeilijke momenten en beter omgaan met verleiding. De focus op een ‘goed leven’ is volgens J. Thakker et al. in Behaviour Change mogelijk succesvoller dan terugvalpreventie die zich alleen richt op het vermijden van oude patronen en gedrag.

Veelgestelde vragen over stoppen met drugs